مروری بر سیاستهای مخدری بلغارستان

مقدمه

کشور بلغارستان در اروپای شرقی واقع شده است. از شرق به دریای سیاه و کشور ترکیه و در جنوب به کشور یونان هم مرز است. در شمال با کشور رومانی مرز مشترک دارد و در مرزهای غربی خود با کشورهای صربستان، کوزوو و مقدونیه شمالی همسایه است. این کشور در کوریدور سنتی قاچاق مواد مخدر، مسیر بالکان واقع شده است. بر اساس پیمایش سراسری که در سال ۲۰۱۶ در این کشور انجام شد، کانابیس (حشیش) بیشترین ماده مصرفی غیرقانونی در این کشور است و پس از آن ام دی ام ای/ اکستازی قرار دارد. در مجموع، مصرف غیرقانونی مواد در میان جوانان گروه سنی ۱۵ تا ۳۴ سال متمرکز است. روندهای بلند مدت حکایت از آن دارد که مصرف حشیش و ام دی ام ای در میان جوانان به بالاترین میزان خود در میان سال های۲۰۰۷ تا ۲۰۱۶ رسیده است. با این وجود، مصرف آمفتامین ها، کوکائین و هروئین در میان کل جمعیت اندک و ناچیز گزارش شده است. [i]

پیشگیری

مهمترین اهداف و مشخصه های بارز سیاست های پیشگیری از مصرف مواد در کشور بلغارستان عبارتند از :
۱: گسترش و بسط آموزش سلامت و بهداشت نظام مند در حوزه تحصیلات متوسطه؛
۲: توسعه و پیاده سازی برنامه هایی با هدف کودکان و جوانان؛
۳: برقراری و آموزش تیم های میان رشته ای؛
۴: اجرای برنامه ها و پویش های رسانه ای؛
۵:  بسط و گسترش برنامه های ورزشی و گردشگری برای کودکان و جوانان؛ و
۶: طراحی و اجرای برنامه هایی برای گروه های پر خطر و اجرای برنامه های برای ادغام این افراد با جامعه.

          مقامات ملی و محلی مسئولیت مشترکی برای برنامه ریزی و طرح و پیاده سازی فعالیت ها و اقدامات حوزه پیشگیری دارند. در مجموع، ۲۷ شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر شهری موظف به اجرا و پیاده سازی سیاست های ملی مبارزه با مواد مخدر در سطح محلی هستند که توسط مراکز اطلاعات و پیشگیری حمایت می شوند؛ مراکزی که داده های مرتبط را گردآوری و سپس تحلیل می کنند و برون داد این تحلیل در اطلاع رسانی، طراحی و پیاده سازی برنامه ها و راهبردهای شهری به کار گرفته می شود. کمیته های محلی حوزه بزهکاری نوجوانان نیز نقش حائز اهمیتی در اجرای برخی اهداف سیاست های ملی  پیشگیری ایفا می کنند. به منظور تضمین و تأمین بودجه این فعالیت ها، برنامه ها می بایست سازگار و مطابق با استانداردهای کیفی پیشگیری اروپایی[۱] باشند.

مداخلات پیشگیرانه

مداخلات پیشگیرانه رویکردهای متنوعی را در بر می گیرد که مکمل یکدیگرند. راهبردهای زیست محیطی و همگانی[۲] کل جمعیت را مورد هدف قرار می دهد و پیشگیری گزینشی[۳] گروه های آسیب پذیر را که در خطر مشکلات و آسیب های مصرف مواد هستند هدف خود قرار داده است. پیشگیری موردی[۴]  نیز بر افراد در خطر متمرکز است.

          مداخلات حوزه پیشگیری در بلغارستان عمدتاً ماهیت اطلاع رسانی و آموزشی دارند. سیاست های زیست محیطی محلی بسیار کمیاب و نادرند. پیشگیری همگانی نیز به طور عمده از طریق نظام آموزش و با همکاری و هماهنگی وزارت آموزش و علوم اجرا و پیاده سازی می شود. اهداف کلیدی و اصلی برنامه های پیشگیری مدرسه- محور عبارتست از ارائه اطلاعات و ایجاد محیطی محافظت شده و ایمن در مدرسه است. اکثر مداخلات مرتبط با آموزش سلامت که در مدرسه اجرا می شود مهارت های زندگی و آموزش همسالان را با یکدیگر تلفیق می کند. برخی مداخلاتی که جامعه والدین را مورد هدف قرار می دهد نیز موجود است. برنامه های پیشگیرانه مبتنی بر بروشورهای آموزشی نیز بسیار ناچیز است؛ برخی برنامه های در دسترس نیز عموماً برای اجرا در سطح محلی طراحی و سازگار شده است. خانواده ها به شکل فزاینده ای در فعالیت های پیشگیرانه همگانی مشارکت دارند. در جوامع، مراکز شهری آگاهی بخشی و مشاوره برای جوانان نیز پروژه های سلامت و بهداشت را با هدف قرار دادن جوانان به اجرا در می آورند. این اقدامات و فعالیت ها با هدف ترویج سبک زندگی سالم اجرا می گردد.

          پیشگیری گزینشی در بلغارستان عمدتاً کودکان در معرض خطر، جوانان و خانواده هایشان را هدف قرار می دهد. این شکل از پیشگیری اغلب بر محور تأمین و ارائه اطلاعات و برنامه های آموزش محور استوار است، هرچند برخی انگاره های آموزش و تربیت همسالان[۵] را نیز شامل می شود. دیگر گروه های هدف اقدامات حوزه کاهش آسیب عبارتند از جوانان و کودکان با نیازهای تربیتی آموزشی ویژه و برخی افراد از جوامع اقلیت های قومی.

          پیشگیری موردی در این کشور بر تربیت نیروهای متخصص حوزه سلامت، اجتماعی، و آموزشی به ویژه در زمینه غربالگری و اجرای زودهنگام مداخلات اولیه و کوتاه مدت تأکید دارد. در صوفیه، یک مرکز روزانه، خدمات مشاوره ای به کودکان، جوانان و والدینی که با مشکلات وابستگی دست و پنجه نرم می کنند ارائه می دهد.

کاهش آسیب

در بلغارستان، برنامه های کاهش آسیب با هدف بهداشت و سلامت عمومی ذیل قانون کنترل مواد مخدر و پیش سازها آمده است و تبصره ها و مفاد مرتبط با اجرای برنامه های کاهش آسیب در قانونی که توسط وزارت بهداشت این کشور در سال ۲۰۱۱ ابلاغ شد تصریح شده است.

مداخلات کاهش آسیب

در سال ۲۰۱۷، شش برنامه کاهش آسیب توسط سازمان های غیردولتی (ان جی اوها) به اجرا در آمد. فعالیت این سازمان ها در چارچوب برنامه ملی کنترل اچ ای وی/ایدز و پیشگیری[۶] و تا پایان سال ۲۰۱۶ توسط صندوق بین‌المللی تأمین می شد. هرچند، بنا بر برخی گزارش ها،  تأمین خدمات کاهش آسیب در سطح محلی در سال ۲۰۱۷ با کاهش رو به رو بوده است.

          این سازمان های غیردولتی علاوه بر تأمین خدمات کاهش آسیب برای مصرف کنندگان تزریقی مواد، نیازهای دیگر گروه های پرخطر همچون کارگران جنسی و اقلیت کولی های هندو-آریایی مصرف کننده مواد را نیز تأمین می کنند. این خدمات شامل ارائه اطلاعات و آموزش در زمینه تزریق ایمن تر، رفتار جنسی ایمن، و پیشگیری از بیش مصرفی (اوردوز) و بیماری های عفونی، آزمایش های عفونت های خونی، و تأمین تجهیزات استریل و بهداشتی تزریق می شود.

          تأمین سوزن و سرنگ استریل توسط شش سازمان غیردولتی مذکور در ۲۳ نقطه از این کشور صورت گرفته است. تعداد سرنگ های توزیع شده در کشور بلغارستان در سال ۲۰۱۸ حدود ۵۳ هزار تخمین زده شده است. این تعداد به نسبت موارد توزیع شده در سال ۲۰۱۶ که بالغ بر ۲۱۵ هزار سرنگ برآورد شده بود با کاهش چشمگیری مواجه بوده است. پایان برنامه های صندون جهانی در این کشور در سال ۲۰۱۶ می تواند تا حدودی تبیین کننده این روند کاهشی باشد. در پایان سال ۲۰۱۷، برنامه های تبادل سرنگ در بلغارستان به طور کامل متوقف شد.

نظام درمان

مهمترین نهاد کلیدی متولی درمان اعتیاد در کشور بلغارستان مرکز ملی اعتیاد (NCA) این کشور است.

درمان اعتیاد عمدتاً از طریق همکاری نهادهای عمومی و خصوصی و به وسیله خدمات سرپایی و یا بستری ارائه می گردد. به عنوان یک قاعده کلی، مراجعین مجبور به پرداخت پول در ازای دریافت خدمات درمان اعتیاد و مواد در مراکز دولتی نیستند اما در نهادهای خصوصی، خدمات دیگر رایگان نیست. خدمات درمانی در دسترس در کشور بلغارستان عبارتست از سم زدایی به صورت سرپایی و یا بستری، درمان های جایگزین اوپیوئید (OST) و برنامه های توانبخشی و بازپروری روانشناختی به عنوان مثال در جوامع درمانی روانشناختی و یا مراکز روزانه.

          شبکه درمان سرپایی در برگیرنده مراکز تخصصی درمان اعتیاد و واحدهایی در مراکز بهداشت و سلامت روانی یا در دفاتر و مطب های روانپزشکی می شود، در حالی که خدمات درمانی بستری از سوی واحدهای مستقر در بیمارستان های روانپزشکی و عمومی و مراکز سلامت روانی در جوامع درمانی ارائه می گردد.

          درمان اعتیاد در کشور بلغارستان عمدتاً برای مصرف کنندگان اوپیوئید و به شکل ارائه خدمات درمان جایگزین اوپیوئید است. متادون به طور رسمی در سال ۱۹۹۵ در این کشور معرفی شد. در سال ۲۰۰۶ برنامه مرفین خوراکی آهسته رهش[۷] در دسترس قرار گرفت و بوپرنورفین نیز در سال ۲۰۰۸ برای نخستین بار در دسترس خدمات درمان اعتیاد قرار گرفت. در سال ۲۰۱۷ میلادی، مجموعاً ۳۰ واحد تخصصی ارائه خدمات درمان جایگزین اوپیوئید در ۱۳ شهر و شهرستان در کشور بلغارستان مشغول به فعالیت بوده است.

گستره خدمات درمانی

در سال ۲۰۱۷، اکثر مراجعیت در مراکز درمانی تخصصی سرپایی معالجه و درمان شدند. از مجموع این مراجعین، حدود ۷ از ۱۰ نفر در نتیجه مصرف اوپیوئید درمان شدند. هرچند در سال های اخیر، تعداد مراجعین برای دریافت خدمات درمان مصرف تریاک با کاهش روبه رو بوده است، مصرف کنندکان این ماده کماکان بیشترین مراجعه کنندگان به مراکز خدمات درمانی در سال ۲۰۱۷ را تشکیل می دادند.

          در سال ۲۰۱۷، تعداد ۳۲۴۷ نفر خدمات درمان جایگزین دریافت کردند که حکایت از یک روند نسبتاً ثابت و پایدار از سال ۲۰۱۱ دارد. تعداد اکثریت مراجعین درمان های جایگزین اوپیوئید درمان های متادون محور دریافت کردند.

[۱] European Drug Prevention Quality Standards

[۲] universal

[۳] selective prevention

[۴] indicated prevention

[۵] peer-to-peer education models

[۶] the National HIV/AIDS Control and Prevention Programme

[۷] slow-release oral morphine

[i] Reference

EMCDDA (2019). Country report: Bulgaria.

http://www.emcdda.europa.eu/system/files/publications/11344/bulgaria-cdr-2019_0.pdf

 

بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع «کادراس» بلامانع است.