کادراس موسسه کادراس
در سال‌های اخیر چند رویداد مخرب در بخش‌هایی از مسیر بالکان به وقوع پیوسته است که مناطقی از مسیر سنتی را تحت تأثیر قرار داده و باعث شده سازمان‌های قاچاق مواد به صرافت پیدا کردن مسیرها و روش‌های جدیدی برای قاچاق اپیوئیدها به بالکان و فراسوی آن بیافتند. در سال ۲۰۱۶ بروز برخی حوادث در ترکیه منجر به تهدیدات امنیتی و امنیت مرزی شد: از جمله کودتای نافرجام ارتش و نیز افزایش شمار پناهجویانی که در حرکت به سوی دروازه‌های اروپا مرزهای ترکیه را با چالش امنیتی روبه‌رو ساخته بودند.[۱] این حوادث و نیز شدت منازعات در سوریه و عراق به کاهش کوتاه مدت میزان کشفیات هروئین در ترکیه انجامید (از ۱۲٫۵ تن در سال ۲۰۱۴ به ۵٫۵ تن در سال ۲۰۱۶) و نشان از آن داشت که احتمالاً مسیر قاچاق تغییر کرده است، موضوعی که در شماره پیشین پژوهش AOTP[۲] بدان پرداختیم. به هرحال کشف هروئین در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ (به ترتیب ۱۷٫۷ و ۱۸٫۵ تن) افزایش یافت.
اما از حدود سال ۲۰۱۶ مجدداً مسیر بالکان از طریق مسیر فرعی دیگری که از منطقه قفقاز (ارمنستان، آذربایجان و گرجستان) تا خاک اروپا را شامل می‌شود، فعال شد. این مسیر فرعی از اوکراین، بلغارستان و رومانی می‌گذرد. اما کشفیات محموله‌های بزرگ هروئین در کشورهای قفقاز جنوبی زودتر از آن و حتی از سال ۲۰۱۴ آغاز شد. در جمهوری آذربایجان، میزان کل کشفیات هروئین از ۸۰ کیلوگرم در سال ۲۰۱۵ به ۱۱۸۶ کیلوگرم در طول تنها یک سال رسید. گرجستان نیز در خلال سال های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶ گزارش هایی از افزایش کشفیات هروئین ارائه کرد، اما پس از ۲۰۱۶ کشفیات دوباره با کاهش روبه‌رو شد. مسیر قفقاز هنوز یک مسیر فرعی ترانزیت به حساب می‌آید که البته ترکیه را دور می زند.[۳] اخیراً کشف یک محموله قزاقستانی در آلمان به لو رفتن مسیر دیگری برای ترانزیت هروئین افغانستان به اروپا با دور زدن مسیر سنتی بالکان و ترکیه انجامید.[۴]
خلوص هروئین
بسته‌های هروئین اغلب اوقات خالص نیستند. در همه مراحل فرایند استحصال هروئین، ناخالصی ها در محصول باقی می مانند و بر حجم محصول نهایی می افزایند. ترانزیت هروئین دارای خلوص بالاتر آسان تر است و از همین روست که قاچاق چیان می کوشند محصولات دارای خلوص بالاتری تولید کنند.
هروئین با کیفیت بالا غالباً نزدیک به منبع تولید و در سطح تجارت عمده است. در مراحل بعدی زنجیره عرضه (در سطح خرده فروشی) به منظور افزایش حجم قاچاق چیان هروئین را با مواد ناخالصی ترکیب می کنند تا ارزش آن در هنگام فروش افزایش یابد. پس از اینکه «عوامل رقیق کننده[۵]» به هروئین اضافه شد، محصول تولید شده باید تقریباً ظرف مدت ۳ تا ۵ ماه به مصرف برسد.[۶] در سال‌های اخیر متوسط خلوص هروئین عمده فروشی در ترکیه ۵۰ درصد گزارش شده که در سال ۲۰۱۷ طیفی از ۲۸ تا ۹۰ درصد را شامل می شد و در سال ۲۰۱۸ این طیف از ۰٫۱۴ درصد تا ۷۸٫۹ درصد متغیر بود.[۷] سطح خلوص در افغانستان نیز از طیف گسترده ای برخوردار است. اداره مبارزه با مواد مخدر آمریکا میانگین خلوص هروئین پالایش شده صادراتی افغانستان را ۷۶ درصد گزارش کرده است (که حاصل از ۲۵ نمونه مختلف در عرض ۴ سال بوده). میانگین خلوص هر واحد هروئین خام کشف شده در افغانستان (براساس ۲۱ نمونه در طول چهار سال) حدود ۶۰ درصد برآورد شده است. اداره مبارزه با مواد مخدر آمریکا همچنین بیش از ۲۳۰ نمونه دیگر نیز در افغانستان دریافت کرده که عمدتاً دارای ساختار شیمیایی ساختگی و با کیفیت بسیار پایین بوده است. البته نمونه های یاد شده برای تعیین میزان میانگین خلوص لحاظ نشده است. پلیس مبارزه با مواد مخدر افغانستان نیز گزارش داده که میانگین خلوص عمدتاً بالای ۵۰ درصد است و حتی در برخی از محموله های کشف شده به ۶۰ تا ۷۰ درصد می رسد.[۸] و [۹] در نهایت داده ها درباره خلوص عادی هروئین کشف شده در منطقه قفقاز به UNODC گزارش نشده است و تنها در سال ۲۰۱۶ یک محموله ۱۷۸ کیلوگرمی هروئین در گرجستان کشف شد که خلوص آن بین ۵۰ تا ۵۲ درصد بود.[۱۰] با درنظر گرفتن همه گزارش‌هایی که از خلوص گزارش ارائه شده می توان گفت که هروئین افغانستان با طیف بسیار گسترده ای از کیفیت ها به بازارهای مقصد قاچاق می شود. کشفیاتی با کیفیت بسیار بالا (از جمله کشفیات نیروی های دریایی در سال های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۴ در اقیانوس هند که خلوص آن تا ۸۳ درصد می رسید) نشان از آن دارد که برخی از آزمایشگاه ها اقدام به تولید هروئین با کیفیت بسیار بالایی می کنند و برای افزایش حجم و سودآوری محصول به بازارهای مقصد نزدیک تر هستند. هرچند گزارش های زیادی نیز از وجود هروئین با کیفیت پایین وجود دارد که برای بازارهای نزدیک تر به محل فرآوری، تولید می شوند. برای درک بهتر طیف وسیع موجود از خلوص و معنای آن برای نتیجه گیری درباره مسیرهای قاچاق، تولید و ترانزیت سازمان‌های قاچاق مواد نیز به پژوهش ها و اطلاعات دقیق تر و جزئی تری داریم.
پی‌نوشت‌ها
[۱]. UNODC “Global Study on the smuggling of migrants” ۲۰۱۸٫
[۲] .UNODC, “Heroin seizures and opiate trafficking through the Caucasus route”, AOTP Short
Update Vol.2, 2019.
[۳] . UNODC, “Heroin seizures and opiate trafficking through the Caucasus route”, AOTP Short
Update Vol.2, 2019.
[۴] . UNODC Drug Monitoring Platform.
[۵] – منظور از عوامل رقیق کننده مواد شیمیایی نسبتاً ارزان قیمتی است که قاچاق چی ها و فروشندگان خرده‌پا به مواد تفریحی اضافه می کنند تا خلوص آن کمتر و حجم نهایی آن بیشتر شود.
[۶] . UNODC “The Global Afghan Opiate Trade”, ۲۰۱۱٫
[۷]– پیمایش سالانه ترکیه (ARQ) در سال ۲۰۱۸ و سال‌هی گذشته
[۸] – دیدار با پلیس مبارزه با مواد مخدر افغانستان اوت ۲۰۱۸
[۹] – UNODC و دولت افغانستان برای محاسبه میزان تولید هروئین دارای کیفیت صادراتی طیفی از خلوص ۵۰ تا ۷۰ درصد را مورد بررسی قرار می دهند.
[۱۰] . “The nexus of conflict and illicit drug trafficking, Syria and wider region”, The Global Initiative Against Transnational Organized Crime, 2016, page 27.
