کادراس موسسه کادراس
گزارش جهانی مواد در سال ۲۰۲۰، همزمان با روز جهانی مبارزه با مواد مخدر (مصادف با ۲۶ ژوئن) از سوی دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل متحد انتشار یافت. جدیدترین روندهای مصرف و مقابله با انواع مواد در این گزارش مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. موضوعاتی همچون تأثیر همه‌گیری جهانی کووید – ۱۹ بر بازار مواد، تشدید پیچیدگی و گسترش بازارها از جمله روندهای جدیدی است که این گزارش به رهگیری آنها پرداخته است.
تأثیر کووید – ۱۹ بر بازار مواد
شیوع کووید -۱۹ در جهان تأثیری همچون بحران اقتصادی ۲۰۰۸ برجا می‌گذارد. تأثیر این بیماری بر بازار مواد نامشخص است و نمی‌تواند پیامدهای آن را به دقت پیش بینی کرد، اما چیزی که روشن است گستردگی این تأثیر است. با تداوم یافتن محدودیت‌ها که دسترسی به پیش‌سازها و دیگر مواد شیمیایی را دشوار ساخته، برخی از تولید کنندگان ناچار از تلاش برای یافتن راه‌های جدید برای تولید مواد شده اند.
وقتی بحران اقتصادی در سال ۲۰۰۸ به روزهای سخت خود رسید، برخی مصرف کنندگان مواد، شروع به جست‌وجوی مواد مصنوعی ارزان‌تر کرده و الگوی مصرف به سوی تزریق سوق پیدا کرد. در این میان حکومت‌ها نیز بودجه‌های مرتبط با مواد مخدر را کاهش دادند.
فوری‌ترین اثر کروناویروس بر قاچاق مواد را می‌توان در کشورهایی که مقادیر بسیار زیادی توسط پروازهای هواپیمایی تجاری قاچاق می‌شود یافت.
در بلند مدت اما، افت اقتصادی و محدودیت‌های اعمال شده بر رفت و آمد می‌تواند موجب اختلال در بازار مواد شود. از سوی دیگر افزایش بیکاری و کاهش فرصت‌های شغلی نیز احتمال گرایش پیدا کردن افراد فقیر و نابرخوردار به الگوهای مضر مصرف مواد و یا دچار شدن آنان به اختلال سوء مصرف و یا روآوردن به فعالیت‌های مرتبط با مواد (چه تولید یا چه ترانزیت) را افزایش می‌دهد.
گسترش و پیچیدگی: رشد بازار
الگوهای رشد جمعیت مصرف کننده به طور نسبی گویای گسترش بازار است. مصرف مواد در سراسر جهان در حال افزایش یافتن است، هم از منظر میزان کلی مصرف و هم از نظر نسبت جمعیت جهان که مواد مصرف می‌کنند. در سال ۲۰۰۹ شمار مصرف کنندگان جهان ۲۱۰ میلیون تن برآورد شده بود که ۴٫۸ درصد جمعیت ۱۵ تا ۶۴ ساله جهان را تشکیل می‌داده است؛ این میزان در سال ۲۰۱۸ به ۲۶۹ میلیون مصرف کننده رسیده ۵٫۳ درصد از جمعیت کلی جهان را تشکیل می‌دهد.
شهرنشینی؛ نیرو محرکه کنونی و آینده بازارهای مواد
چه در کشورهای توسعه یافته و چه در کشورهای درحال توسعه، مصرف مواد در مناطق شهری از نواحی روستایی بالاتر است. حرکت جمعی مردم از روستاها به شهرها و شهرستان‌ها (امروزه بیش از نیمی از جمعیت جهان در مناطق شهری زندگی می‌کنند، در حالیکه این رفم در سال ۱۹۶۰، ۳۴ درصد بوده است) به طور نسبی گویای افزایش مصرف مواد نیز هست.
در حالیکه عامل ثروت با افزایش مصرف مواد دارای همبستگی است، اما معمولاً این فقیرترین اقشار هستند که بزرگ‌ترین هزینه‌های اختلال‌ها را در سراسر جهان می‌پردازند. با این حال مصرف مواد در کشورهای توسعه یافته رایج‌تر از کشورهای درحال توسعه است. به همین ترتیب، موادی همچون کوکائین با اقشار ثروتمندتر جهان قرین‌تر هستند.
نرخ ظهور موادی که تحت کنترل بین‌المللی نیستند تغییر چندانی نکرده، اما شبه افیون های[۱] خطرناک جدید در حال افزایش هستند.
بازارهای مواد به طور فزاینده‌ای دچار پیچیدگی می‌شود. مواد گیاه پایه نظیر کانابیس، کوکائین و هروئین به صدها ماده مصنوعی دیگر افزوده شده که احتمالاً هنوز تحت کنترل بین‌المللی قرار ندارند. همچنین افزایش سریعی نیز در مصرف غیرپزشکی داروهای تجویزی به وجود آمده است.
تحول سریع بازار
در آسیای مرکزی و فدراسیون روسیه افیون‌ها[۲]در حال جایگزینی با مواد مصنوعی هستند و بازار مت‌آمفتامین در افغانستان و عراق در حال رشد کردن است. در همه کشورها و مناطقی که مصرف غیرپزشکی کانابیس قانونی شده، این مصرف رو به افزایش گذاشته است.
از جمله کانادا، اروگوئه و ۱۱ ایالت از آمریکا که تولید و فروش محصولات کانابیس برای مصارف غیرپزشکی و درمانی آزاد شده، شاهد افزایش مصرف بوده اند.
اقشار نابرخوردار اصلی‌ترین هدف آسیب ناشی از بازارهای قانونی و غیرقانونی مواد بوده‌اند. شبه افیون های دارویی که برای کاهش درد و مراقبت تسکینی به کار گرفته می‌شوند، عمدتاً در کشورهای دارای درآمدهای بالاتر در دسترس هستند. داروهای مسکن به طور نامتوازنی میان مناطق مختلف توزیع شده است. بیش از ۹۰ درصد شبه افیون های دارویی در سال ۲۰۱۸ در همین کشورها در دسترس مصرف پزشکی بوده است.
اقشار فقیرتر بیشتر در معرض خطر اختلال های سوء مصرف مواد هستند. در سال ۲۰۱۸ حدود ۳۵٫۶ میلیون نفر از مردم از اختلال های سوء مصرف مواد رنج برده‌اند. فقر، آموزش محدود و نیز حاشیه نشینی اجتماعی خطر اختلال‌های سوء مصرف مواد را افزایش داده و پیامدهای آن را تشدید می‌کند.
ارتباط میان مواد و خشونت میز پیچیده است. تشخیص همه روابط عِلّی موجود میان مصرف مواد روانگردان و خشونت امر دشواری است. اطلاعات محدودی که در سطح جهانی داریم، نشان از وجود ارتباطی وثیق میان مسمومیت ناشی از مصرف مواد و قتل دارد.
روندهای جدید
- مصرف مواد
امروزه کانابیس پرمصرف‌ترین و شبه افیون ها خطرناک‌ترین مواد جهان برشمرده می‌شود. برآوردهای انجام شده، نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۸، کانابیس با ۱۹۲ میلیون مصرف کننده در جهان جایگاه نخست را به خود اختصاص داده است. انواع شبه افیون ها نیز با ۵۸ میلیون مصرف کننده در جایگاه دوم جهان قرار دارد. این دو ماده همچنین ۶۶ درصد (۱۶۷ هزار مورد) از مرگ‌های ناشی از اختلال‌های سوء مصرف مواد در سال ۲۰۱۷ را به خود اختصاص داده بودند و همچنین ۵۰ درصد از ۴۲ میلیون سالی که در نتیجه معلولیت یا مرگ زودرس از دست رفته و از عمر افراد کم شده‌اند، به دلیل مصرف شبه افیون ها و کانابیس بوده است. بیش از ۱۱ میلیون تن از مردم به مصرف مواد از طریق تزریق پرداخته اند، در حالیکه ۱٫۴ میلیون تن از آنان مبتلا به HIV، ۵٫۵ میلیون تن مبتلا به هپاتیت سی و همچنین ۱٫۲ میلیون تن نیز مبتلا به این هردو بیماری هستند.
در غرب، مرکز و شمال آفریقا، مصرف غیرپزشکی شبه افیون های مصنوعی به بحران سلامت عمومی منجر شده است. در این مناطق عمدتاً ترامادول مصرف بالایی دارد و در شمال آمریکا فنتانیل.
بازار محرک‌ها بیشتر تحت تسلط کوکائین و شیشه است و مصرف هر دو ماده در بازارهای اصلی خود در حال افزایش است. بیش از ۱۹ میلیون نفر در سال ۲۰۱۸ اقدام به مصرف کوکائین کرده‌اند، در حالی که تقریباً ۲۷ میلیون نفر در همین سال انواع آمفتامین‌ها را به مصرف رسانده‌اند. در منطقه آسیای جنوب شرقی محرک‌های آمفتامینی بیش از هر ماده دیگری به مصرف می‌رسد.
- زنجیره عرضه
عرضه مواد گیاه پایه با وجود کاهش نسبی همچنان در سطح بالایی قرار دارد. اما مناطق تحت کشت خشخاش در سال ۲۰۱۹ نیز (با ۲۴۰٫۸۰۰ هکتار) برای دومین سال پیاپی کاهش یافته است. این کاهش به دلیل کاهش کشت در افغانستان و میانمار بوده است. همچنین مقادیر افیون‌های کشف شده (با ۷۰۴ تن) در سال ۲۰۱۸ نسبت به سال قبل کاهش چشمگیری داشته است.
کشت بوته کوکا نیز در سطحی بسیار بالا و تاریخی (۲۴۴٫۲۰۰ هکتار) ادامه یافته است. در واقع مناطق تحت کشت کوکا در سال‌های ۲۰۱۷ – ۲۰۱۸ نسبتاً ثابت مانده است. با این وجود برآوردها نشان می‌دهد که تولید جهانی کوکائین دیگر بار به رکورد بی‌سابقه‌‌ای (۱۷۲۳ تن) برسد. البته میزان کشفیات این ماده در سراسر حهان نیز با اندک افزایشی به ۱۱۳۱ تن رسیده است.
در سال ۲۰۱۸ کشفیات مت‌آمفتامین (عمدتاً محرک‌های آمفتامینی) با ۲۲۸ تن رکورد جدیدی ثبت کرد.
قاچاق‌چیان نیز با تغییر مسیرها و روش های تولید هروئین، کوکائین و مت‌آمفتامین جان سختی نشان داد و درصدد شکل دادن به الگوی تجاری جدیدی برآمده اند.
پی‌نوشت‌ها
[۱] – منظور اوپیوئیدهاست Opioids
[۲] – اوپی‌یِت‌ها Opiates
بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع «کادراس» بلامانع است
