کادراس موسسه کادراس
طبق تعریف کنوانسیون مقابله با جرائم سازمان‌یافته فراملی[۱]، گروه جرائم سازمان‌یافته “یک گروه ساختارمند متشکل از سه نفر یا بیشتر است که برای یک دوره زمانی وجود دارد و با هماهنگی در راستای ارتکاب یک یا چند جرم جدی به منظور به‌دست آوردن منفعت مادی و مالی، اقدام می‌کنند”[۲]. این گروه‌های سازمان‌یافته نیاز به تشکیلاتی بین‌المللی دارند. کنوانسیون مقابله با جرائم سازمان‌یافته فراملی بیان می‌دارد که این گروه‌ها به منظور پوشش فعالیت‌ها و عملکردهای مجرمانه خود، ممکن است که در دو یا چند کشور عملیات مشترک انجام دهند. همچنین جرائمی که این گروه‌ها انجام می‌دهند نه تنها در کشوری که انجام می‌گیرد، بلکه در کشورهای دیگر نیز تاثیرات خود را به همراه دارد.[۳]
عرصه فعالیت‌های این گروه‌ها بسیار گسترده و وسیع است. این عرصه‌ها شامل قاچاق مواد مخدر، پولشویی، قاچاق اسلحه، دزدی بین‌المللی اتومبیل، نزول خواری، قاچاق عتیقه‌جات و آثار هنری، سنگواره‌های نایاب و همچنین جرائم زیست محیطی همچون تجارت مواد هسته‌ای در بازار سیاه و دفع غیرقانونی زباله‌های خطرناک، قاچاق حیوانات و گونه‌های گیاهی در معرض خطر انقراض، روسپی‌گری و هرزه‌نگاری (شامل هرزه‌نگاری در اینترنت)، قاچاق مهاجرین غیرقانونی و تجارت اعضای بدن انسان، جرائم رایانه‌ای، کار اجبـاری و … می‌شود.
یکی از عرصه‌های کلیدی برای همه گروه‌های جرائم سازمان‌یافته، مواد مخدر است. سود سرشار حاصل از قاچاق و فروش مواد مخدر، از میزان کشفیات آن به طور تقریبی آن هم توسط مقامات گمرک تا حدی قابل تخمین است. درآمد حاصل از تجارت غیرقانونی مواد مخدر این گروه‌ها را قادر می‌سازد که سرمایه عظیم و قدرت فرمان و مدیریت به دست آورده و بتوانند این سرمایه را با خریدن مقامات در نهادهای متفاوت دولتی و غیردولتی به کار بیاندازند.[۴]
جرائم سازمان‌یافته به طبع نوع و شکل و میزان رسوخ در لایه‌های قدرت و اجتماع تأثیرات متفاوتی از خود برجای می‌گذارند اما به‌طورکلی می‌توان آثار فعالیت این گروه‌ها را این‌گونه برشمارد:
- متزلزل شدن سیستم اجتماعی از طریق فساد اداریِ اعمال‌شده توسط جرم سازمان‌یافته؛
- جلوگیری از اعمال عدالت کیفری با فاسد کردن قضاوت و دستگاه اداری دادگستر؛
- ایجاد تزلزل در اقتصاد و وابستگی‌های اقتصادی که تأثیرات فلج‌کننده‌ای بر رشد و توسعه جامعه دارد؛
- تضعیف یا کنترل حکومت از طریق فاسد کردن پروسه‌های سیاسی و دموکراتیک؛
- ایجاد اتحادیه‌ها و پیمان‌های استراتژیک فراملی میان سازمان‌های مجرمانه و گروه‌های تروریستی به‌ویژه آنگاه‌که موجب قاچاق سلاح و مواد هسته‌ای و سلاح شیمیایی و بیولوژیک می‌شود و امنیت و نظم جهانی را مختل می‌کند؛
- تأثیرات مضاعف هر یک از این نتایج و حصول نتایج منفی دیگر موجب تزلزل و عدم ثبات در امور سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشورها شده و نظم جهانی و امنیت ملی تهدید می‌نماید.
از این میان با توجه به تمرکز بر موضوع جرایم سازمان‌یافته در پاکستان، عمدهترین مشکلات پاکستان در این حوزه عبارت‌اند از: فعالیت گروه‌های تروریستی، ترانزیت مواد مخدر، پولشویی و قاچاق انسان که به طور مختصر بدان خواهیم پرداخت.
تروریسم
به باور کارشناسان امر، نضج یافتن پدیده تروریسم در پاکستان را باید در دهه ۱۹۸۰ میلادی دنبال کرد و این دوران مصادف با ورود نیروهای شوروی به افغانستان و درواقع جان گرفتن تروریسم و به تعبیری افراطی‌گری در این کشور متأثر از حضور نیروهای بیگانه در یک کشور مسلمان در همسایگی آن‌ها بود. مبارزات متعددی تحت لوای جهاد برای مقابله با کفار در طی دهه ۱۹۸۰ میلادی در جنوب آسیا شکل گرفت که این تحرکات با حمایت مالی و معنوی آمریکا و عربستان قابلیت ادامه فعالیت را دارا شدند و جنگجویان مجهز به سلاح و باور به جهاد، خود را مجاهد راه اسلام معرفی کرده به جنگ با کفار پرداختند. مجاهدینی که پس از پایان حضور نیروهای شوروی در افغانستان به خانه‌های خود بازنگشتند و با تکیه‌بر حمایت‌های دریافتی از کشورهای خارجی دشمن را در داخل خاک پاکستان بازتعریف کرده و گروه‌های قومی و مذهبی دیگر را هدف خشم خود قراردادند و پاکستان را به ویرانی کشاندند. از دیگر عوامل، گسترش تروریسم در این کشور اختلافات مرزی با افغانستان، هند و ایران بود که مسئله کشمیر حساسیت بسیار بالایی را در میان مردم و سیاستمداران این کشور برمی‌انگیخت.
قاچاق انسان
پاکستان منبع ترانزیت و کشور مقصد برای مردان، زنان و کودکان برای کار اجباری و استثمار جنسی است. تعداد قابل‌توجهی از زنان و کودکان و حتی مردان برای فحشا از طریق پاکستان به دیگر مناطق فرستاده می‌شوند اما به‌طورقطع تعداد بیشتری برای کار اجباری ارسال می‌شوند. اگرچه تعداد قربانیان داخلی و خارجی قاچاق انسان به‌درستی برآورد نشده‌اند اما قاچاق مردم پاکستان به‌منظور کار اجباری، استثمار جنسی، ازدواج اجباری، بهره‌کشی از آن‌ها در گروه‌های تروریستی و استفاده از کودکان در مسابقات شترسواری به ثبت رسیده است. مرزهای متخلخل و حضور شبکه‌های قاچاق بین‌المللی سازمان‌یافته نیز موجب هجوم پناهندگان افغان به پاکستان شده است. در این میان کودکان و سپس زنان آسیب‌پذیرترین گروه‌ها هستند. ترانزیت پاکستانی‌ها اگرچه به سراسر جهان بوده اما تعداد قابل‌توجهی از آن‌ها به کشورهای خاورمیانه قاچاق می‌شوند[۵].
دایره‌ای از ترانزیت انسان به پاکستان و از پاکستان به سایر نقاط جهان من‌جمله کشورهای حوزه خلیج‌فارس و اروپا شکل‌گرفته است. اغلب پاکستانی‌ها برای کارهای ساده که نیازمند مهارت چندانی نیست در شرایط بسیار سخت در دیگر کشورهای به کار گمارده می‌شوند و از دیگر سو، مهاجرین افغان، بنگلادشی و سریلانکایی در پاکستان به‌منظور مهاجرت به دیگر کشورها وارد می‌شوند و برخی در پاکستان از سوی گروه‌های تندرو و یا مافیایی به کارهای غیرقانونی نظیر قاچاق و یا فحشا گمارده می‌شوند و برخی دیگر به‌عنوان کالای انسانی به قاچاقچیان انسان فروخته می‌شوند. زنان، اقلیت‌های قومی و مهاجرین از آسیب‌پذیرترین گروه‌ها از این منظر هستند.
تفاوت بالای شرایط کار وزندگی میان افغانستان و پاکستان و آن‌سوی پاکستان سبب شده صدها هزار نفر برای جستجوی کار از مرزها عبور و به‌صورت غیرقانونی در کشوری دیگر سکنی گزینند. دلایل مهاجرت فقر، بحران‌های اقتصادی بوده اما ارسال‌های اخیر مهاجرت به سبب نبود امنیت در حال گسترش است. پاکستان و ایران به‌عنوان مسیرهای ترانزیتی افغان‌ها برای دسترسی به کشورهای ثالث هستند. این امر بیشتر به این سبب است که افغان‌ها به‌راحتی می‌توانند از کشور خود خارج شوند و تعداد بسیاری از آن‌ها همکاری نزدیکی با گروه‌های سازمان‌یافته دارند که در این مسیر به آن‌ها یاری می‌رسانند[۶].
پولشویی
پولشویی فعالیتی غیرقانونی است که طی آن معاملات و درآمدهای نامشروع شکلی کاملاً قانونی یافته و مشروعیت می‌یابند، به‌عبارت‌دیگر پول‌های کثیف و نامشروع ناشی از اعمال خلاف در همان کشور یا در کشورهای دیگر به پول‌های تمیز تبدیل‌شده و از اقتصاد غیررسمی وارد اقتصاد رسمی می‌شود.
عموماً پولشویی در کشورهایی که در قوانین تجاری و اقتصادی آن‌ها خلأهای اساسی و بنیادی وجود دارد و فاقد سازوکارهای نظام نظارتی و قانون مبارزه با پولشویی می‌باشند، اتفاق می‌افتد. در برخی کشورها پول‌های نامشروع به‌عنوان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی[۷] وارد این اقتصادها می‌شود و پس از طی چندین مسیر دوباره از آن کشور خارج می‌شود. شاید یکی از دلایل نوسان جریان سرمایه‌گذاری در کشورهای مختلف، ورود و خروج چنین پول‌هایی باشد. در اقتصادهایی با بازارهای ظاهراً رقابتی و اقتصادهایی که امکان ایجاد رانت‌های سیاسی- اقتصادی و اطلاعاتی وجود دارد، افراد ذی‌نفوذ بی‌علاقه نخواهند بود که علاوه بر کسب مال غیرقانونی وارد سیستم سودآور پولشویی شوند.
اقتصاد جهانی سالانه صدها میلیارد دلار را به‌واسطه پولشویی مبتنی بر تجارت از دست می دهد چین، روسیه، مکزیک و هند براساس گزارش وزارت خارجه امریکا مهمترین منابع خروج مالی غیرقانونی در جهان هستند. از این میان ۱۰ میلیارد دلار در سال سهم پاکستان است[۸]. بر اساس گزارش سال ۲۰۱۸ FATF پاکستان در لیست به اصطلاح که به معنای تلاش ناکافی در جهت مبارزه با تامین مالی تروریست هاست[۹].
پولشویی نیز مانند هر جرم دیگری اگر به‌صورت سازمان‌یافته، منظم و مستمر در یک اقتصاد انجام شود، آثار ویران‌کننده‌ای خواهد داشت که تا مرز فروپاشی اقتصادی پیش خواهد رفت؛ زیرا زیرینای این جرم، جرائم سنگین‌تر و سازمان‌یافته‌تر است. البته در بعضی انواع پولشویی، جرم در یک کشور و پولشویی در کشور دیگری انجام می‌شود. درهرصورت پولشویی مانع بزرگی بر سر راه ایجاد عدالت اجتماعی است و پاکستان به دلیل قرار گرفتن در مسیر قاچاق مواد مخدر از افغانستان به اروپا مکان جذاب و مناسبی برای پولشویی محسوب می‌شود.
بر اساس بررسی‌های صورت گرفته محققان به تجربه دریافته‌اند که پولشویی به ذات در کشورهایی رشد می‌باید که اقتصاد رسمی و دولت ضعیفی دارد. همچنین امکان انتقال و جابجایی پول برای اهداف غیرقانونی به شکل قانونی میسر نباشد که فعالیت‌های تروریستی و قاچاق در این میان در صدر قرار می‌گیرند.
از این منظر، بنا به گزارش یک موسسه پژوهشی سوئیسی از میان ۱۴۶ کشور پاکستان در رتبه ۴۶ ام قرارگرفته است. موسسه بازل گزارشی سالانه منتشر می‌نماید تا ریسک‌های مالی درزمینه نقدینگی و تروریسم را مورد ارزیابی قرار دهد. گزارش سال ۲۰۱۷ ششمین گزارش این موسسه است. شاخص بازل[۱۰] در شش دوره نشان از تغییر و تحولات در موقعیت کشورها دارد[۱۱].
پی‌نوشت‌ها:
برگرفته از اطلس مخدری پاکستان تولید شده توسط موسسه کادراس _ مرداد ۱۳۹۸
[۱]. The UN Convention on Transnational Organized Crime (UNTOC)
[۲]. United Nations Convention against Transnational Organized Crime (2000, November 15). New York, entry into force 2003. Available at
http://www.unodc.org/documents/treaties/UNTOC/Publications/TOC%20Convention/TOCebook-e.pdf
[۳]. Research Report, Global Initiative against Transnational Organized Crime, Organized Crime: A Cross-Cutting Threat to Sustainable Development, Geneva, 2015.
[۴]. http://people.exeter.ac.uk/watupman/undergrad/Neilson/activities.html
[۵] https://tribune.com.pk/story/1670638/6-human-trafficking-pakistan/
[۶] https://www.unodc.org/pakistan/en/country-profile.html
[۷] Foreign Direct Investment (Fdi)
[۸] https://www.dawn.com/news/1318697
[۹]http://www.businessinsider.com/money-laundering-watchdog-places-pakistan-on-terrorist-financiers-list-2018-2
[۱۰] Index Basel
[۱۱] https://www.dawn.com/news/1356528
بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع «کادراس» بلامانع است
