کادراس موسسه کادراس
همه‌گیری جهانی کووید ۱۹ باعث شده زندان‌ها در سراسر جهان با مشکلاتی همیشگی خود (یعنی ازدحام جمعیت، مراقبت درمانی ضعیف و کمبود خدمات معطوف به بازگردانی زندانیان به جامعه) روبه‌رو شوند. به گفته سازمان بهداشت جهانی ازدحام جمعیت در زندان یکی از عوامل اصلی شیوع کووید – ۱۹ به حساب می‌آید. همانطور که مشخص است اجرای سیاست‌هایی نظیر خودقرنطینگی در زندان و رعایت کردن دستورالعمل‌های بهداشتی برای پیشگیری از ابتلای به کووید – ۱۹ در زندان‌ها (مثلاً شستن مداوم دست‌‌ها) بسیار دشوار است و به زعم برخی پژوهشگران عملاً غیر ممکن است. از سوی دیگر گزارش‌های زیادی مبنی بر میانگین نسبتاً پایین زندان‌ها از منظر مراقبت‌های درمانی در کشورهای مختلف منتشر می‌شود.
به منظور به حداقل رساندن شیوع ویروس در زندان‌ها چندین حکومت جهان به اجرای اقداماتی برای پاکسازی زندان‌ها و بازداشتگاه‌ها روی آورده‌اند. این اقدامات طیفی وسیع از آزادی زودتر از موعد زندانیان، عفو برخی از آنها، آزادی موقت و تبدیل وضعیت آنها به حبس خانگی و یا آزادی مشروط و آزادی با سپردن وثیقه را شامل می‌شود.
«جامعه بین‌الملل کاهش آسیب» در بازه ماه‌های مارس تا ژوئن ۲۰۲۰ بر اقدامات متنوع انجام شده در سراسر جهان نظارت ویژه‌ای کرد. یافته‌های این گروه حاکی از آن است که در بیشتر کشورها آزادی مشروط زندانیان به متغیرهایی همچون سن و سال، وضعیت سلامتی (بیماری‌های زمینی یا حاملگی)، رفتار در زندان، مدت زمان باقی‌مانده از محکومیت و نیز نوع جرم (خشونت آمیز بودن یا نبودن) وابسته شده است.
در بسیاری از کشورها افرادی که به دلیل ارتکاب به جرایم مرتبط با مواد مخدر، تروریسم و یا جرایم سیاسی به زندان افتاده‌اند از فهرست دریافت آزادی مشروط کنار گذاشته شده‌اند. در این فقره مجموعه‌ای از تعابیر اخلافی مطرح شده است. نگه داشتن گروه‌هایی از زندانیان در محیطی با ریسک بلا به صرف جرایم آنها، به مرگ‌هایی قابل پیشگیری منجر شده و در برخی کشورها مقامات زندان را مسئول جان زندانیان ساخته است.
در برخی مناطق نیز آزادی مشروط از زندان به داشتن و حضور زندانی در یک محل زندگی واحد منوط شده است. البته این سیاست به دلیل اینکه کار مقامات زندان در ثبت وضعیت محبوسان را آسان می‌کند در پیش گرفته شده است. از سوی دیگر اما قشر بزرگی از زندانیان که از مسکن دائمی برخوردار نیستند، در نتیجه از امکان آزادی مشروط محروم شده اند.
نقشه ۱) کارنامه کشورهای جهان در زمینه اجرای سیاست‌های پیشگیری از ابتلا به کووید – ۱۹ در زندان ها
البته در برخی کشورها نیز استثناهایی را در این فقره شاهد بوده‌ایم. بهترین اقدامات انجام شده در این زمینه عبارت است از آزادی تعداد زیادی از زندانیان در کشورهای ایران، اندونزی و میانمار. در ایران آزادی‌ها موقت است و قرار است پس از کنترل نسبی بیماری کووید – ۱۹ بیشتر زندانیانی که شامل این سیاست شده‌اند به زندان فراخوانده شوند. در اندونزی و میانمار اما معیار آزادی زندانیان نامشخص و دلبخواهانه باقی مانده است.
اقدامات جمهوری اسلامی ایران در این رابطه توسط «جامعه بین‌الملل کاهش آسیب» در سطحی بالا ارزیابی شده و از عملکرد ایران در این زمینه با کشورهای توسعه یافته جهان قابل مقایسه است. طبق گزارش‌های رسمی سال ۲۰۱۹، شمار زندانیان در ایران حدود ۲۴۰ هزار نفر برآورد شده که از این تعداد ۱۰ هزار تن مشمول عفو کامل (حدود ۵ درصد کل زندانیان) و ۷۵ هزار نفر دیگر نیز مشمول آزادی موقت (حدود ۳۱ درصد از کل محبوسان) تا هنگام کنترل بیماری شده‌اند.
جدول ۱) شرح عملکرد دولت‌های مختلف جهان برای اجرای سیاست‌های پیشگیرانه از ابتلا به کووید – ۱۹ در زندان‌ها
این در حالیست که برای نمونه کشورهای توسعه یافته جهان که در خصوص مسائل حقوق بشری حساسیت قابل توجهی را نیز ابراز می‌کنند (از جمله کانادا، ایالات متحده، فرانسه و آلمان) عملکرد چندان درخشانی از خود برجا نگذاشته اند. برای نمونه دولت ایالات متحده با وجود فشار بالای رسانه‌ها و گروه‌های حقوق بشری نتوانسته‌اند شمار قابل توجهی از زندانیان خود را دست کم به صورت موقتی آزاد کنند. به نظر می‌رسد بجز کشورهایی نظیر امارات متحده عربی و قطر که از نظر جمعیتی با ایران قابل مقایسه نیستند، جمهوری اسلامی ایران کسر قابل توجهی از زندانیان خود را (۳۵ درصد) دستخوش تغییر وضعیت کرده است.
جالب آنکه در زمینه کشورهایی که کارنامه خوبی برجا گذاشته اند عبارتند از ترکیه، میانمار، اندونزی و فرانسه. از سوی دیگر رژیم صهیونیستی، آمریکا، کانادا، عربستان سعودی، آلمان و بریتانیا در قعر این جدول قرار میگیرند.
البته این اقدامات همزمان با مطالبه عمومی نیز بوده است. به‌ویژه در برخی کشورها که انگ‌‌های شدیدی پیرامون مجرمان مواد مخدری و جرایم خشونت بار شکل می‌گیرد، این مطالبه و نیز درپیش گرفتن سیاستی درست از سوی مقامات در کشورهایی همچون ایران باعث شده تا طیف اخیر زندانیان نیز مشمول آزادی‌های مشروط و موقت شوند. همچنین در برخی از کشورها برای زندانیانی که در زندان باقی مانده اند نیز امکانات ویژه‌ای همچون نظارت مستمر دادگاه‌ها بر حسن اجرای قواعد بهداشتی در زندان‌ها درنظر گرفته شده است.
بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع «کادراس» بلامانع است.
