کادراس موسسه کادراس
موضوع مواد مخدر سال‌هاست که در کشور ما به مهمترین آسیب اجتماعی تبدیل شده است . با توجه به تمام تلاش‌ها و هزینه‌هایی که برای برخورد با این مسئله صورت گرفته است اما هر روز شاهد ابعاد جدیدی از آن در سطح جامعه و زندگی خصوصی افراد هستیم. موقعیت جغرافیایی ایران و همسایگی با کشورهایی همچون افغانستان و پاکستان به عنوان بزرگترین منطقه کشت و تولید مواد مخدر، ایران را به یکی از مسیرهای مهم ترانزیت مواد در جهان و منطقه تبدیل کرده است. از سویی ارائه آمارهای متناقض در مورد اعتیاد در کشور همواره به عنوان مشکلی اساسی مطرح بوده و موازی‌کاری سازمانی، تعدد مراکز آماری, به روز نبودن آمارهای در دسترس و عدم هماهنگی دستگاهی میان نهادهای متولی از جمله موانعی است که تحلیل وضع موجود و آینده‌پژوهی در حوزه کنترل مواد را در کشور با مشکل جدی روبرو کرده است.
بررسی استراتژی‌ها و برنامه‌های اجرا شده در کشور در حوزه مبارزه با مواد نشان از تلاش‌های گسترده در جهت کنترل مرزها، جلوگیری از عرضه و به طور کلی غلبه دیدگاه مبارزه عرضه و در حاشیه بودگی دیدگاه کاهش تقاضا و پیشگیری در کشور موجب شده تا بخش‌های مهمی از برنامه‌های کنترل مواد مانند پیشگیری از اعتیاد مورد بی‌توجهی قرار گیرند. همین امر موجب شده تا در ناکافی بودن آموزش‌ها و برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد در کشور، وابستگی به مواد میان قشرهای مختلف جامعه به ویژه جوانان و زنان شیوع پیدا کند.
تحلیل روندهای مصرف چند سال اخیر در کشور نشان از تنوع مواد مصرفی و الگوی مصرف مواد دارد. همزمان با تغییرات اجتماعی، فرهنگی، جنسیتی و اقتصادی در کشور، الگوی مصرف و نوع ماده مصرفی به تدریج در حال دگرگونی و تغییر است و هر روز انواع مواد با اسامی جدید و اثربخشی متفاوت در حال ظهور است و افراد جامعه به ویژه جوانان و زنان را در معرض آسیب قرار می‌دهد.
در کشور ما در دهه اخیر مصرف انواع مواد روان‌گردان شیوع یافته و نگرانی‌ها را دوچندان کرده است. درنتیجه پیامدهای منفی مصرف مواد روان‌گردان مانند افکار هذیانی، اختلال بینایی، سردرد و حملات صرع، اختلالات کبدی، تشنج و حتی احتمال مرگ، افزایش مصرف آن در جامعه می‌تواند به یک مسئله حاد اجتماعی در حوزه اعتیاد تبدیل شود.
با توجه به نگرش منفی مردم به مواد مخدر و اینکه مردم شیوع مصرف مواد در جامعه را یک معضل می‌دانند، به نظر می‌رسد زمینه مناسبی به ویژه برای پیشبرد برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد در کشور وجود دارد؛ اما نکته مهم این است که مردم نگرش چندان مثبتی به عملکرد دستگاه‌های متولی امر مبارزه با مواد در کشور ندارند. در مجموع مردم از عملکرد نهادهای فرهنگی، حمایتی، اجرایی، قضایی و قانون‌گذاری در زمینه مبارزه با مواد مخدر ارزیابی مثبتی ندارند. علاوه بر این در زمینه برخورد و مبارزه با مواد مخدر باید هر دو حوزه عرضه و تقاضا به صورت هماهنگ عمل کنند.
نتایج تحقیقات نشان از آن دارد که از نظر مردم عرضه مواد مخدر در کشور به سهولت انجام می‌شود، زیرا که درصد زیادی از مردم بر این باورند که در منطقه محل سکونت آنها دسترسی به انواع مواد زیاد است. همچنین نتایج تحقیقات نشان از آن دارد که جوانان بیشتر با مواد مخدر و روان‌گردان جدید و افراد مسن بیشتر با مواد مخدر سنتی آشنایی دارند. بنابراین اطلاع‌رسانی به نسل جوان در خصوص مضرات مواد به ویژه مواد روان‌گردان ضروری به نظر می‌رسد.
برای مبارزه با مواد مخدر معمولاً از دو سیاست مبارزه با عرضه و کنترل تقاضا نام برده می‌شود اما تجربه نشان داده که در کشور ما بیشترین تاکید بر کنترل عرضه متمرکز بوده است. به نظر می‌رسد با وجود عملکرد مثبت جمهوری اسلامی ایران در این حوزه اما این سیاست در کنترل اعتیاد به ویژه در داخل کشور کافی نیست. علاوه بر این که دسترسی آسان به مواد در برخی از مناطق موجب شده تا مردم نگرش چندان مثبتی به عملکرد دشتگاه‌های مبارزه با مواد نداشته باشند. بنابراین علاوه بر افزایش جدیت و ظرفیت برنامه‌های مبارزه با مواد در کشور باید به سیاست کاهش تقاضا به ویژه پیشگیری توجه بیشتری شود.
بر اساس تحقیقات، خانواده فرد بعد از خود فرد موثرترین عامل برای جلوگیری و کنترل اعتیاد است، محیط خانواده می‌تواند کنترل کننده بسیار کارآمدی در پیشگیری از اعتیاد فرد باشد و اگر برنامه‌ریزی و هدایت سیاست‌ها در حوزه کاهش تقاضا برای افراد و خانواده‌ها انجام شود، می‌تواند در کنترل اعتیاد بسیار موثر باشد؛ انجام سیاست‌هایی مانند: آگاهی بخشی به خانواده‌ها از طریق صدا و سیما و سایر رسانه‌ها و منابع مرتبط در خصوص فرایندهای معتاد شدن افراد به خصوص جوانان و نوجوانان و روش‌های کنترل و مراقبت از فرزندان. همچنین نتایج تحقیقات نشان داده افرادی که سن کمتری دارند بیشتر از سایرین تجربه مصرف مواد مخدر جدید و صنعتی را دارند. از این رو سیاستگذاری باید به گونه‌ای انجام شود که در خصوص تک‌تک مواد و آثار سوء آن اطلاع‌رسانی شود.
بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع «کادراس» بلامانع است
