کادراس موسسه کادراس
شاخص‌های چشمگیر اجتماعی-اقتصادی مرتبط با اختلالات مصرف مواد مخدر در سطح محله‌ها و جوامع، شامل فقر، خشونت، نابرابری درآمد، سطح پایین دلبستگی به محله و سرمایه اجتماعی، هنجارهای مطلوب جامعه در مصرف مواد مخدر، سلاح گرم و جرم، در دسترس بودن الکل و سایر مواد مخدر است.
پژوهشی که بین سال‌های ۱۹۹۶ و ۲۰۰۳ در ۱۰ شهر اسپانیا انجام شد، نشان داد افرادی که در محله‌هایی زندگی می‌کنند که دارای محرومیت اجتماعی-اقتصادی هستند، ۷ برابر بیشتر از افرادی که در مناطق مرفه‌تر زندگی می‌کنند در اثر بیش مصرفی مواد مخدر فوت می‌شوند.[۱] پژوهشی دیگر که بین ۲۴۰۰ نفر در مکزیک (۱۶۰۰ نفر از آن‌ها در شهری در همسایگی ایالات متحده زندگی می‌کردند) انجام شد، نشان داد که نابرابری اجتماعی-اقتصادی در سطح منطقه‌ای، میزان مصرف مواد مخدر در سال گذشته را، تا حدی از طریق قرار گرفتن در معرض خشونت و ناامنی محله، تحت تأثیر قرار داده است.۲۹ پژوهش انجام شده بر روی ۵۰۵ جوان آفریقایی-آمریکایی که در مناطق روستایی فقیرنشین ایالات متحده زندگی می‌کنند، نشان داد که تجربه فقر و فرزندپروری سخت‌گیرانه، منجر به عدم سرمایه‌گذاری در آینده آن‌ها شده است؛ که به نوبه خود خطر ابتلا به اختلالات مصرف مواد مخدر را افزایش داده است.[۲]
باوجود اینکه پژوهشی در سطح جهانی در مورد ارتباط بین نابرابری درآمد، بی‌نظمی جامعه و پایین بودن سرمایه اجتماعی، با اختلالات مصرف مواد مخدر وجود ندارد؛ تحقیقات انجام شده در کشورهای پردرآمد نشان می‌دهد که علاوه بر سطح پایین منابع و امکانات فردی، وجود شاخص‌هایی به‌جز فقر در سطح محله یا جامعه نیز می‌تواند بر الگوهای اختلال مصرف مواد مخدر تأثیرگذار باشد. تحقیقات انجام شده در شهر نیویورک نشان می‌دهد افرادی که در محله‌هایی با سطح بالای نابرابری آموزشی یا درآمدی زندگی می‌کنند، نسبت به افرادی که در مناطقی با برابری اجتماعی-اقتصادی بیشتری زندگی می‌کنند، حتی با در نظر قرار گرفتن عامل جایگاه اجتماعی-اقتصادی فردی، به احتمال بیشتری کانابیس مصرف می‌کنند.[۳]
یکی از سازوکارهای فرضیه‌سازی شده در زمینه توضیح ارتباط بین نابرابری اجتماعی-اقتصادی در سطح شهری یا ملی، با اختلالات مصرف مواد مخدر، سرمایه اجتماعی است؛ که به‌عنوان میزان اعتماد و حمایت افراد جامعه نسبت به یکدیگر و نهادهای حاکم بر آن‌ها تعریف می‌شود. میزان سرمایه اجتماعی را می‌توان با استفاده از پیمایش‌هایی که در آن‌ها از شرکت‌کنندگان خواسته شده است محله و میزان اعتماد خود به افراد دیگر یا نهادهای حاکم بر آن‌ها را مشخص کنند، تعیین کرد؛ اما گاهی اوقات با استفاده از عوامل واسطه‌ای، مانند سطح مشارکت رأی‌دهندگان در انتخابات محلی نیز اندازه‌گیری می‌شود. پژوهشی که بین سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۱۰ بین تمام ساکنان ۱۵ تا ۴۴ ساله کشور سوئد انجام شد، شامل ۱،۷۰۰،۸۹۶ مرد و ۱،۶۴۲،۷۹۸ زن بود. در این پژوهش مشاهده شد که در محله‌هایی که میزان مشارکت رأی‌دهندگان در انتخابات محلی کم بود (که به‌عنوان نشانه‌ای از پایین بودن سرمایه اجتماعی جامعه تعبیر می‌شد)، حتی با در نظر گرفتن محرومیت اجتماعی-اقتصادی در سطح فردی و منطقه‌ای، نرخ ابتلا به اختلالات مصرف مواد مخدر در آمار ملی بیمه سلامت ثبت شده بودند، ۱.۵ برابر بیشتر از محله‌های دارای مشارکت رأی‌دهندگان بالا بود.[۴]
اغلب پژوهش‌های انجام‌گرفته در زمینه رابطه نابرابری‌های اجتماعی-اقتصادی با اختلالات مصرف مواد مخدر، شناسایی روابط بین شاخص‌های جایگاه اجتماعی اقتصادی موجود در سطح فردی و الگوهای مصرف مواد مخدر را هدف قرار داده است. باوجود اینکه به نظر می‌رسد در میان نوجوانان، جایگاه بالای اجتماعی-اقتصادی با آغاز به مصرف مواد و مصرف گاه‌گاهی مرتبط است، افرادی که دارای پیش‌زمینه‌های اجتماعی-اقتصادی محروم‌تری هستند، به احتمال بیشتری چندین ماده مخدر مصرف می‌کنند، یا به اختلالات مصرف مواد مخدر مبتلا می‌شوند.[۵]
نوجوانانی که در خانواده‌های محروم زندگی می‌کنند، ممکن است نسبت به افراد دارای پیش‌زمینه‌های غنی‌تر، آسیب‌پذیری بیشتری نسبت به اختلالات مصرف مواد مخدر داشته باشند. همچنین، احتمال بیشتری وجود دارد که سابقه خانوادگی اختلالات مصرف مواد مخدر در پیش‌زمینه این نوجوانان وجود داشته باشد. علاوه بر این، پژوهش‌های انجام‌شده به‌طور فزاینده‌ای به نقش سایر رفتارهای پرخطر از نظر سلامت، مانند «خواب نامنظم» اشاره دارد، که می‌تواند تا حدودی در نابرابری‌های اجتماعی-اقتصادی جوانان، اثر واسطه‌ای داشته باشد.[۶]
پژوهش‌های انجام شده، با در نظر گرفتن عملکرد تحصیلی دانش آموزان به‌عنوان شاخصی از جایگاه اجتماعی-اقتصادی و چشم‌انداز آینده آن‌ها، به‌طور مداوم نشان داده‌اند جوانانی که عملکرد تحصیلی ضعیفی دارند، نسبت به آن‌هایی که نتایج تحصیلی خوبی کسب می‌کنند، دارای سطح بالاتری از مصرف مواد مخدر هستند؛ با احتمال وجود علیت از هر دو جهت، یا از طرف تأثیرگذاری متغیرهای سوم بر روی هر دو نتیجه. به‌عنوان مثال، در مطالعه‌ای که بر روی ۵۰۰ نوجوان در شهر ایبادان در جنوب غربی نیجریه انجام شد، مشخص شد دانش‌آموزانی که در مدرسه نمره پایین می‌گیرند، بیش از سه برابر بیشتر از دانش‌آموزانی که نمره بالا می‌گیرند، مواد روان‌گردان مصرف می‌کنند.[۷]
اختلالات مصرف مواد مخدر در میان بزرگسالانی که در کشورهای پردرآمد زندگی می‌کنند، بیشتر در بین افرادی که تجربه محرومیت اجتماعی-اقتصادی دارند، که اغلب از نظر سطح تحصیلات پایین، سطح درآمد پایین یا جایگاه شغلی ناپایدار، و یا ترکیبی از این عوامل اندازه‌گیری می‌شود، شیوع بیشتری دارد. این نابرابری‌های اجتماعی-اقتصادی، هم در جمعیت عمومی و هم در نمونه‌های جمعیتی پرخطر مشاهده شده است. یک بررسی از مطالعات انجام شده در آلمان نشان داد که سطح پایین تحصیلات، با مصرف کانابیس و سایر مواد مخدر در میان بزرگسالان مرتبط است. به همین ترتیب، پژوهشی که بر روی بیش از ۲۰۰۰ نوجوان ساکن در استرالیا انجام گرفت، نشان داد که به اتمام نرساندن دوره دبیرستان، مصرف مواد مخدر را پیش‌بینی می‌کرد. داده‌های مشابهی نیز از این دست در جمهوری اسلامی ایران، عربستان سعودی و ایالات متحده منتشر شده است.[۸] در پژوهشی که بر روی ۲۲۰۰ نفر زندانی در هفت استان جمهوری اسلامی ایران انجام شده است، افرادی که به مواد مخدر اعتیاد داشتند، به‌طور متوسط نسبت به افرادی که اعتیاد نداشتند، سطح تحصیلات پایین‌تری داشتند.[۹]
[۱] Junhan Cho and Steve Kogan, “Risk and protective processes
[۲] Merce Gotsens and others, “Socio-economic inequalities in mortality due to injuries in small areas of ten cities in Spain (MEDEA Project)”, Accident Analysis and Prevention, vol. 43, No. 5 (September 2011), pp. 1802–۱۸۱۰
[۳] Sandro Galea and others, “Neighborhood income and income distribution and the use of cigarettes, alcohol, and marijuana”, American Journal of Preventive Medicine, vol.
[۴] Jan Sundquist and others, “Neighborhood linking social capital as a predictor of drug abuse: a Swedish national cohort study”, Addictive Behaviors, vol. 63 (2016), pp. 37–۴۴.
[۵] Stone and others, “Review of risk and protective factors of substance use”; Fernando C. Barros and others, “Social inequalities in mental disorders and substance misuse in young adults: a birth cohort study in southern Brazil”, Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, vol. 53, No. 7 (May 2018), pp. 717–۷۲۶.
[۶] Judith Owens and others, “Association between short sleep duration and risk behavior factors in middle school students”, Sleep, vol. 40, No. 1 (January 2017).
[۷] Olayinka Atilola, Olatunde O. Ayinde and Oluwaseun Adeitan, “Beyond prevalence and pattern: problematic extent of alcohol and substance use among adolescents in Ibadan South-West Nigeria”, African Health Sciences, vol. 13, No. 3 (September 2013), pp. 777–۷۸۴.
[۸] Dianne Currier and others, “Socioeconomic disadvantage, mental health and substance use in young men in emerging adulthood”, Behavioral Medicine, (۲۰۱۹), pp. 1–۹.
[۹]Mehdi Amiri and others, “The relationship between addiction and socio-demographic characteristics of Iranian newcomer prisoners”, Global Journal of Health Science, vol. 6, No. 2 (March 2013), pp. 168–۱۷۴.
