با توجه بهسرعت ظهور مواد جدید، سیستمهای نظارت ملی تعداد مواد بیشتری را تحت نظارت قرار دادهاند. بنابراین، جایگاه قانونی بسیاری از این مواد در مدتزمان کوتاهی تغییر پیدا کرده است. فراتر از مواد تحت نظارت بینالمللی، جایگاه قانونی بسیاری از مواد موجود در بازار، از کشوری به کشور دیگر و گاهی حتی در مناطق مختلف کشورها، متفاوت است. این مسئله، منجر به ایجاد الگوهای تولید و قاچاق کاملاً پیچیدهای میشود که در آن برخی مواد در برخی از کشورها تحت نظارت ملی هستند، اما در برخی دیگر از کشورها تحت نظارت ملی قرار ندارند؛ که باعث بروز فرصتهای زیادی برای تولیدکنندگان و قاچاقچیان مواد در جهت انتخاب کشورها بسته به جایگاه قانونی این مواد در حوزههای قضایی مربوطه میشود. درحالیکه همچنین بهسرعت با نظارتهای جدید در هر مکان و هرزمانی که ممکن است رخ دهد، سازگار میشوند. تعدد مواد موجود در بازار حال حاضر، تأثیر مداخلات ملی و بینالمللی را به چالش میکشد؛ زیرا حذف یک مواد از بازار بهراحتی منجر بهجایگزینی آن توسط موادی دیگر میشود.
شرایط برای گروه اوپیوئیدها پیچیدگی خاصی دارد؛ زیرا هر دودسته مواد تولیدشده بهطور قانونی و غیرقانونی، تقاضای غیرپزشکی اوپیوئیدها را تأمین میکنند. هرچند اوپییتهای تولیدشده بهصورت غیرقانونی، مانند هروئین، در گذشته بازار تقاضای غیرپزشکی اوپیوئیدها را کاملاً تحت تسلط داشتند، بازارهای اوپیوئید غیرقانونی در بسیاری از کشورها طی دو دهه گذشته بسیار متنوعتر شده است؛ بهصورتی که تعداد زیادی اوپیوئیدهای دارویی، شروع به پوشش دادن بخش عمدهای از بازار اوپیوئیدها برای اهداف غیرپزشکی کردهاند.
این مسئله چالشی مضاعف در مسیر پیشگیری از مصرف مواد مخدر است؛ زیرا برخلاف مواد سخت سنتی مانند هروئین، مواد دارای کاربرد دارویی اغلب مضر تلقی نمیشوند. از منظر نظارت بر مواد مخدر، این مسئله نیاز به برقراری تعادل دقیق بین دسترسی حداکثری برای استفاده پزشکی، در عین به حداقل رساندن قابلیت دسترسی برای مصارف غیرپزشکی دارد. لازم به ذکر است که مصرف مواد دارویی برای اهداف غیرپزشکی، تنها به اوپیوئیدها محدود نمیشود؛ بازار قابلتوجهی برای مصرف غیرپزشکی مواد دارویی محرک، بهویژه در آمریکای لاتین و کشورهای حوزه کارائیب وجود دارد.۲۳ اگرچه در گذشته اغلب مواد دارویی مورد مصرف برای اهداف تفریحی بهطور قانونی تولید میشدند، و در مراحل بعدی به کانالهای غیرقانونی هدایت میشدند، امروزه برخی از اوپیوئیدهای دارویی نیز بهطور غیرقانونی تولید میشوند.