کانابیس پرمصرف ترین ماده مخدر غیرقانونی در اروپا و جهان است. علاوه بر کانابیس و رزین آن، طیف فزاینده ای از اشکال جدیدتر این ماده ممکن است اکنون در بازار غیرقانونی مشاهده شود. علاوه بر این، انواع محصولات تجاری حاوی عصاره گیاه کانابیس، اما با سطوح پایین تتراهیدروکانابینول (THC ) در بسیاری از کشورها ظاهر شده است. واکنشهای نظارتی نیز متغیر و پیچیده است، زیرا چندین کشور اجازه داده اند محصولات تولیدی از کانابیس تحت شرایط خاصی برای اهداف درمانی در دسترس باشند و برخی کشورها نیز مصرف تفریحی مقادیری از آن را قانونی کرده اند. بنابراین، در حالی که بیشتر نگرانیهای بهداشتی و اجتماعی همچنان بر مصرف غیرقانونی کانابیس متمرکز است، این موضوع از منظر تعریف و پاسخ به یک حوزه پیچیدهتر تبدیل شده است.
مصرف کانابییس می تواند منجر به یا تشدید طیفی از مشکلات سلامت جسمی و روانی، اجتماعی و اقتصادی شود. اگر مصرف از سنین پایین شروع شود و به مصرف منظم و طولانی مدت تبدیل شود، احتمال بروز چنین مشکلاتی نیز بیشتر است. بنابراین، اهداف اولیه برای پاسخهای بهداشتی و اجتماعی که به مصرف کانابیس و مشکلات مرتبط با آن میپردازد باید شامل موارد زیر باشد:
- پیشگیری از مصرف، یا به تاخیر انداختن شروع آن از نوجوانی تا بزرگسالی؛
- پیشگیری از افزایش مصرف کانابیس از مصرف گاه به گاه به مصرف منظم؛
- کاهش حالت های مضر مصرف؛
- ارائه مداخلات، از جمله درمان، برای مصرف کنندگان دائمی.
برنامههای پیشگیری مانند مداخلات جزئی مدرسه که شایستگیهای اجتماعی و مهارتهای نه گفتن، و همچنین تصمیمگیری سالم و استراتژیهای مقابله و تصحیح برداشتهای غلط هنجاری در مورد مصرف مواد مخدر را توسعه میدهد باید مورد توجه قرار گیرد. مداخلات درمانی نیز از جمله درمان شناختی رفتاری، مصاحبه انگیزشی و مدیریت احتمالی؛ برخی از مداخلات مبتنی بر وب و رایانه و خانواده درمانی چند بعدی یک گزینه برای بیماران جوان است که امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته است. مداخلات کاهش آسیب ، به عنوان مثال پرداختن به مضرات ناشی از مصرف کانابیس به ویژه هنگامی که همراه با تنباکو باشد نیازی ضروری می باشد.
مصرف کانابیس در میان جوانان بیشترین میزان را دارد و سن اولین مصرف کانابیس کمتر از سایر مواد مخدر غیرقانونی است. تخمین زده می شود که حدود ۱۶ میلیون جوان اروپایی (۱۵ تا ۳۴ ساله) یا حدود ۱۵ درصد از این گروه سنی، در سال ۲۰۲۰ کانابیس مصرف کرده اند که این رقم در گروه سنی ۱۵ تا ۲۴ سال به حدود ۲۰ درصد افزایش یافته است. با این حال، تنوع قابل توجهی در سطوح مصرف گزارش شده بین کشورها وجود دارد، نرخ شیوع در میان بزرگسالان جوان معمولاً از ۳٪ تا حدود ۲۲٪ متغیر است.
مصرف کانابیس اغلب تفننی است و معمولاً تا مدت کوتاهی در اوایل بزرگسالی ادامه دارد. با این حال، اقلیتی از مردم الگوهای مصرف مداوم و مشکلسازتری را ایجاد میکنند، که چنین مشکلاتی با مصرف منظم، طولانیمدت و با دوز بالای مصرف مرتبط است. این مشکلات می تواند شامل موارد زیر باشد:
- سلامت جسمانی ضعیف (مانند علائم مزمن تنفسی)؛
- مسائل مربوط به سلامت روان (مانند وابستگی به کانابیس و علائم روان پریشی)؛
- مشکلات اجتماعی و اقتصادی ناشی از عملکرد ضعیف در مدرسه، عدم تکمیل تحصیلات، اختلال در عملکرد کاری یا دخالت در سیستم عدالت کیفری؛
- اثرات نامطلوب احتمالی بر روی جنین در صورت مصرف در دوران بارداری.
پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و سلامتی مصرف دائمی کانابیس به ویژه مصرف زود هنگام آن در زمانی که هنوز مغز در حال رشد است بسیار شدیدتر خواهد بود. پیامدهای منفی مصرف محصولات کانابیس با قدرت بالاتر، به ویژه آنهایی که غلظت بالایی از جزء اصلی روانگردان تتراهیدروکانابینول دارند، مشهودتر است. علاوه بر این، مصرف کانابیس گاهی با علاٸم حاد همراه است که منجر به ارائه در بخش های اورژانس بیمارستان می شود. با این حال، علیرغم مصرف گسترده از آن در سراسر جهان، مرگ و میر ناشی از مصرف کانابیس نادر است.
پیامدهای منفی ایجاد سوابق کیفری برای جوانان به دلیل جرایم استعمال یا نگهداری، نگرانی هایی را در برخی از کشورها ایجاد کرده است که مجازات های کیفری ممکن است با مضرات ناشی از خود مصرف کانابیس نامتناسب باشد. این یکی از عواملی است که باعث آزمایش مدل های نظارتی مختلف در این زمینه می شود.
در اروپا نیز به نظر می رسد رایج ترین روش مصرف کانابیس هنوز هم کشیدن آن مخلوط با تنباکو است. این خطرات سلامتی بیشتری را به همراه دارد، در حالی که وابستگی به نیکوتین مرتبط نیز ممکن است درمان را دشوارتر کند. حداقل تا حدی به دلیل معرفی مدلهای جدید مقررات مربوط به کانابیس در سالهای اخیر رشد سریعی هم در طیف محصولات موجود بر اساس کانابیس و هم در شیوههای مصرف صورت گرفته است. کپسول ها، روغن ها، طیف وسیعی از خوراکی های مختلف و بخارسازها به طور فزاینده ای در دسترس هستند. این محصولات و شیوههای مصرف جدید، اگرچه به طور بالقوه بر مصرف کانابیس همراه با تنباکو ارجحیت دارند، اما ممکن است خطرات مختلفی را به همراه داشته باشند. به عنوان مثال، خوراکی ها ممکن است خطر بیشتری به دنبال مصرف بیش از حد داشته باشند، از جمله به طور تصادفی توسط کودکان خردسال که جذب محصولاتی مانند کیک، شیرینی و شکلات می شوند. همچنین، به نظر می رسد مصرف عصاره های بسیار غلیظ از طریق “دابینگ” با اثرات نامطلوب قابل توجهی برای سلامتی همراه باشد. انواع مختلفی از بخارساز وجود دارد که ممکن است با انواع عصاره ها و محصولات شاهدانه استفاده شود و در نتیجه ممکن است خطرات مختلفی داشته باشد.
همچنین نگرانی ها در مورد مشکلات مرتبط با آگونیست های گیرنده کانابینوئید مصنوعی بسیار قوی، که معمولا به عنوان کانابینوئیدهای مصنوعی شناخته می شوند، افزایش یافته است. علیرغم اثر بر روی همان گیرنده های کانابینوئیدی در مغز، این مواد بسیار متفاوت از کانابیس هستند و ممکن است مصرف آنها با عواقب شدیدتری از جمله مرگ همراه باشد.