کادراس موسسه کادراس
گزارش مشترک دو نهاد اروپایی «پلیس اروپا» و « مرکز رصد و کنترل اعتیاد و موادمخدر اتحادیه اروپا» تحت عنوان «گزارش بازار مواد اتحادیه اروپا۲۰۱۶ » در اوایل آوریل ۲۰۱۶ (فروردین ۱۳۹۵) در بروکسل بلژیک رسما در نشست مطبوعاتی با حضور «دیمیتریس آوراموپولوس» کمسیر اتحادیه اروپا در امور مهاجرت، مسائل داخلی و شهروندی، «الکسیس گوسدیل» رئیس مرکز کنترل و رصد اعتیاد و موادمخدر اتحادیه و «راب وین رایت» رئیس یوروپول برگزار شد.
انتشار این گزارش در آستانه برگزاری مهمترین جلسه بین المللی در موضوع موادمخدر در سازمان ملل در نیویورک(UNGASS 2016 )، گویای نکات مهمی درباره وضعیت کلی موادمخدر و روان گردان، الگوهای در حال تغییر این بازارها نسبت به موقعیت اتحادیه اروپا، همپیوندی میان قاچاق موادمخدر و روان گردان و سایر اشکال جرائم سازمان یافته، ظهور مسیرهای جدید قاچاق به اروپا به عنوان یکی از مهمترین بازارهای مصرف است.
در بندهای مختلفی از این گزارش، به نقش یا وضعیت مشارکت ایران در ضبط و کشف و وضعیت کشور در مسیرهای کلی ترانزیت شرق به غرب و بالعکس اشاره شده است. در این دست گزارش ها، ایران همواره یکی از بزرگترین کشورهای ضبط کننده مواد با مشارکت بالا و گاهی به عنوان بخشی از مسیر ترانزیت مورد تاکید قرار گرفته است. گزارش اصلی گزارشی مفصل است که در نوشتار فعلی به وضعیت ایران اشاره خواهد شد.
نکات محوری گزارش «بازار مواد اتحادیه اروپا ۲۰۱۶»
- افزایش کشف مورفین در خارج از افغانستان (ایران و پاکستان)
- افزایش نقش ایران در مسیر قاچاق هروئین از طریق قفقاز جنوبی
- اهمیت نقش ایران در قاچاق مسیر جنوبی( قاچاق دریایی)
- نقش ترانزیتی ایران برای قاچاق مواد روان گردان به شرق دور
بررسی وضعیت تولید هروئین به فهم نوسان ها و ارزیابی میزان ممکن و موجود هروئین در بازار بسیار کمک می کند. عمده هروئین مصرف شده در اتحادیه اروپا از تریاک های تولیدی جنوب غرب آسیا و عمدتا از افغانستان بدست می آید. ارزیابی از میزان هروئین تولید شده در افغانستان در سالهای منتهی به ۲۰۱۵ بسیار بالا بوده است، اما کارشناسان این روند را در سال ۲۰۱۵ با کاهش تا میزان نصف تولیدات قبلی ارزیابی کرده اند.
وضعیت تولید هروئین در سالهای اخیر به مراتب پیچیده تر شده است. افغانستان همچنان کشور تولید کننده اصلی هروئین است اما مقادیر قابل توجهی از مورفین در ایران و تا حدود کمتری در پاکستان ضبط می شود، و این نشان دهنده این امر است که هروئین در بیرون از افغانستان هم تولید می شود. در عین حال مورفین برای تولید هروئین نیز استفاده می شود، حتی می توان چنین برداشت کرد که در جنوب غرب آسیا برای تولید داروهای تریاک پایه غیر قانونی به قصد فروش در بازارهای محلی همسایه ، مورفین مصرف می شود. تولید مورفین و قاچاق آن نیز از جمله دغدغه های خاص اروپاست. پیش از این در سالهای ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ دو لابراتوار زیر زمینی تبدیل کننده مورفین به هروئین برچیده شده بودند. آنیدرید استیک پیش ساز شیمیایی اصلی برای تبدیل مورفین به هروئین است. انحراف در استفاده از این ماده چالش بسیار جدی در منطقه جنوب غرب آسیاست چرا که سالانه میلیونها تن از این ماده برای مصارف صنعتی تولید و توزیع می شود. قیمت این ماده در افغانستان در زمانی که تولید هروئین بسیار بالا ارزیابی می شود، افت قابل توجهی پیدا کرده است.
نوسانات کشف و ضبط هروئین در اروپا
قبل از سال ۲۰۱۳ کاهش قابل توجهی در تعداد کشفیات و مقدار هروئین از سال ۲۰۱۳ در اتحادیه اروپا اتفاق افتاده بود. از سال ۲۰۱۳ نشانه های نگران کننده ای مبنی بر فشار عرضه بوجود آمد. در ادامه این وضعیت مقادیر کشف شده در سال ۲۰۱۴ افزایش یافت و محموله های بسیار زیادی از هروئین بدست آمد. در هر عملیات کشف، محموله های ضبط شده در حدود بیش از صد کیلو گرم بودند. این رقم در اتحادیه اروپا بسیار قابل تامل است. کشف محموله های صد کیلو به بالا در حال حاضر بیش از هر زمان دیگری رایج شده است. تعدادی از کشورها گزارش داده اند که بزرگترین محموله های تاریخی خود را در سالهای ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ کشف کرده اند. گسترش بیسابقه کشف محموله های هروئین نشان می دهد که این ماده هم براحتی در دسترس است و هم میزان جابجایی موادمخدر در اروپا بالا رفته است. در کنار افزایش مقدار قاچاق هروئین به اروپا قیمت هروئین با کاهش روبرو بوده اما خلوص هروئین افزایش پیدا کرده است. اعضا گنگ های ترکی، پاکستانی و آلبانیایی زبان بازیگران اصلی عمده فروشی هروئین در اروپا هستند. نکته مهم این است که باندهای درگیر قاچاق مواد در اروپا فقط محدود به قاچاق موادمخدر نیستند بلکه قاچاق اسلحه، پیش ساز، کالاهای غیر مجاز و انسان نیز از دیگر زمینه های فعالیت آنهاست.
با وجودی که مسیرهای مختلفی در قاچاق هروئین قابل ردیابی است، اما مسیر سنتی بالکان که در آن گنگ های سازمان یافته ترک نقش محوری ایفا می کنند، باید کریدور اصلی عمده هروئین به اروپا معرفی شود.
در ترکیه از سال ۲۰۱۱ مقادیر کشف هروئین افزایش یافته است و در واقع این کشور معادل کل کشفیات همه کشورهای اتحادیه اروپا هروئین کشف کرده است. در کنار کشف هروئین ترکیه مواد روان گردان جدید را نیز در میان کشفیات خود اعلام کرده است.
مسیرهای جدید
- عراق –سوریه در کنار مسیر بالکان، مسیر قاچاق مواد از طریق عراق و سوریه به ترکیه هم فعال شده است و این مسیر برای قاچاق انیدرید استیک و دیگر پیش سازها مورد استفاده قرار می گیرد. با توجه به بی ثباتی حاکم در منطقه، امکان بهره برداری هر چه بیشتر و بهتر گنگ های جرائم سازمان یافته برای متنوع شدن قاچاق هروئین یا مواد دیگر و حتی مواد جدید مطرح شده است .موضوعی که باید بشکل دغدغه ای جدی برای تامین مالی گروههای تروریستی مورد توجه قرار بگیرد.
- قفقاز جنوبی یکی دیگر از مسیرهای جدید مسیر قفقاز جنوبی و از طریق دریای سیاه است. مقادیر قابل توجهی از هروئین از مبدا ایران به اوکراین و مولداوی از طریق ارمنستان،آذربایجان و گرجستان قاچاق می شود.
- مسیر شمالی مقادیر کمی از هروئین نیز از طریق مسیر شمالی از افغانستان به اروپا می رسد. افزایش بازار مصرف در آسیای مرکزی، روسیه، اوکراین و بلاروس زمینه ساز قاچاق از مسیر شمالی افغانستان است.
- مسیر جنوبی این مسیر دغدغه های جدی را در مورد قاچاق هروئین از طریق آبی از ایران و پاکستان بسوی شبه جزیره عربی و شرق آفریقا و سپس از آفریقا مستقیما به اروپا بوجود آورده است. بارگیری از کرانه های ایران و پاکستان در خلیج عمان، سواحل مکران و خلیج فارس از نقاط ذکر شده در این گزارش است. بنادر روتردام و آنتورپ از جمله مناطق مهم واردات هروئین و البته کوکائین به اتحادیه اروپا هستند با وجودی که اطلاعات دقیقی در مورد بازارهای مصرف هروئین در این مناطق وجود ندارد. قاچاق هروئین در سراسر مسیر جنوبی، عامل ریسک و ناامنی در برخی کشورهای آفریقای شرقی است. این مسیر قاچاق دربردارنده سودهای هنگفت برای گروههای مسلح متصل به سازمان های تروریستی خاورمیانه ای و شبه جزیره عربی است. کشورهای مهم ترانزیت آفریقایی شامل تانزانیا، آفریقای جنوبی و نیجریه است و گنگ های سازمان یافته غرب و شرق آفریقا مستقیما با گروههای تبه کار پاکستانی در ارتباط هستند. مبارزه با قاچاق در مسیر جنوبی بسیار چالش برانگیز است، و نیازمند چشم انداز استراتژیکی است. افزایش قاچاق هروئین می تواند مشکلات جدی در آفریقا بوجود بیاورد. منطقه ای که بواسطه رشد سریع جمعیتی و تحولات اجتماعی آبستن بحران های متعددی است.
مواد روان گردان
بنظر می رسد عمده مواد روان گردن مصرف شده در اروپا ساخت داخل اروپاست که به افزایش قابل توجه قاچاق در داخل اروپا منجر شده است. بعضی از مواد روان گردان تولید شده در داخل اروپا به مناطق خارجی مثل امریکا و استرالیا قاچاق می شود. اروپا خود منطقه ترانزیتی مهمی برای متامفتامین های تولید شده در غرب آفریقا و ایران به قصد رسیدن به بازارهای پر سود شرق دور است. گنگ های تبه کار بخوبی سازمان یافته در هلند، آلمان و بریتانیا بر بازار قاچاق MDMA و آمفتامین تسلط دارند و بازار پر مشتری اروپای غربی را تامین می کنند. اشرار موتور سوار و سازمان های تبه کاری از منطقه دریای بالتیک بویژه از لیتوانی و لهستان در حوزه قاچاق مواد صنعتی ترکیبی و توزیع آن در منطقه اروپای نوردیک [اروپای شمالی] بشکل فعالانه ای عمل می کنند. گنگ های تبه کار در اغلب موارد درگیر قاچاق مواد دیگر هم هستند. برای مثال گروههای تبه کار تامین کننده MDMA و آمفتامین تولید شده در هلند و بلژیک در بازار حشیش و کوکائین هم فعال هستند یا گروههای تبه کار ویتنامی در جمهوری چک از کاشت حشیش تا تولید متامفتامین مشغول فعالیت های تبه کارانه هستند.
ملاحظات :
- ایران در گزارش های مختلف در فاصله ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ کشف مورفین را اعلام کرده است. این رقم در حدود ۲۴ تن و در مقام دوم بعد از افغانستان بوده است. استناد به کشفیات مورفین در ایران یکی از پایه های گزارش اروپا در مورد نوسانات بازار هروئین بوده است. گزارش بر همین مبنا به ساخت هروئین در خارج از افغانستان و تلویحا ایران اشاره می کند.
- نقش ایران در فعال شدن مسیر قاچاق هروئین از طریق قفقاز جنوبی ( آذربایجان، گرجستان و ارمنستان) قابل تامل است. این نقش به معنای بیشتر شدن سهم ایران در قاچاق موادمخدر بسوی اروپای شمالی است.
- تا پیش از این مرزهای شرقی و جنوبی در معرض قاچاق مواد مخدر و روان گردان توصیف می شدند، اما با اضافه شدن عراق و سوریه به عنوان مسیرهای مهم قاچاق مواد به ترکیه و سپس به اروپا می توان گفت دایره ای از مسیرهای قاچاق در اطراف ایران شکل گرفته است.
- در حوزه روان گردان ها نیز ایران بصورت مسیر انتقالی برای متامفتامین های ساخته شده در ایران و غرب آفریقا از طریق اروپا به مقصد شرق دور (ژاپن یا فیلیپین) معرفی شده است.
- ایران در این گزارش در واقع گرانیگاه مسیرهای قاچاق شرق به غرب و غرب به شرق توصیف شده است.
تاکیدات:
تاکید بر افزایش توان رصد، کشف و بالابردن توان پایش های گمرکی، مرزی (زمینی، هوایی و دریایی) از اقدامات ضروری در قالب مسئولیت مشترک بین المللی برای مبارزه با موادمخدر و روان گردان است. تنها در صورت وجود مسئولیت مشترک بین المللی در قبال تلاش های ملی جمهوری اسلامی ایران در مبارزه با موادمخدر و روان گردان، می توان از وضعیت ملی کشورها در ارزیابی های بین المللی گزارش تهیه کرد.
