کادراس موسسه کادراس
کنترل اعتیاد و قاچاق مواد و به دنبال آن انواع جرم و جنایت نیاز به راهبردی متوازن و چندجانبه دارد. رویکردهای مقابله با عرضه، کاهش تقاضا، کاهش آسیب و درمان زمانی می‌توانند اثر گذار باشند که بر اساس شرایط جغرافیایی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشورها به طور متوازن و هماهنگ به کار روند. یکی از رویکردهای پیشگیری نقش پیشرو در پازل مبارزه و کنترل اعتیاد و مواد را برعهده دارد. در گذشته برنامه‌های پیشگیری از مصرف مواد تنها منحصر به چاپ جزوات و کتابچه‌هایی در مورد انواع مواد، عوارض و پیامدهای استفاده از آن بود. اما با گذشت زمان نتایج این نوع برنامه‌ها در حوزه پیشگیری تنها به تغییرات جزئی در رفتار برخی از افراد و حتی در مواردی باعث کنجکاوی نوجوانان و جوانان برای شناخت بیشتر و در نتیجه مصرف مواد منجر شده بود. این تجربه باعث شد تا به امر پیشگیری به عنوان راهبردی که ابعاد چندگانه‌ای دارد نگریسته شود. امری که موفقیت در آن در گرو همراهی مردم و حاکمیت با اعمال برنامه‌هایی از خانواده‌ها، مدارس و جوامع محلی است که امروزه این دیدگاه توانسته در بسیاری از کشورها اثرگذار باشد. در واقع پیشبرد برنامه های پیشگیرانه از اعتیاد با مشارکت مردم و جوامع محلی به ویژه در میان اقشار فقیر توانسته نقش مهمی در کنترل اعتیاد داشته باشد.
در نظرسنجی شماره پنج موسسه کادراس با عنوان « جهت بهبود وضعیت نظام پیشگیری از اعتیاد در کشور، کدام یک از گزینه‌ها در اولویت است»، مخاطبان و رای‌دهندگان از بین ۳۷۱ رای، گزینه «تخصیص بودجه و امکانات مالی بیشتر» را با ۳۱ درصد آرا در اولویت قرار داده‌اند. این امر نشان می‌دهد تدوین و اجرای برنامه و حتی سیاستگذاری در هر حوزه‌ای نیاز به امکانات مالی دارد. امروزه بیشترین هزینه‌های مادی در ایران در حوزه مبارزه با عرضه مواد و درمان اعتیاد است. در حالی که بر اساس تحقیقات، اختصاص هر دلار به امر پیشگیری، ده دلار در هزینه‌دهی تامین سلامت اجتماع و برخورد با جرایم صرفه‌جویی به همراه خواهد داشت. از این رو اختصاص امکانات مالی بیشتر در حوزه پیشگیری در درازمدت بسیار اثرگذار و در نهایت منجر به کنترل اعتیاد و اصلاح اذهان و آگاهی‌دهی عمومی خواهد شد.
گزینه دو نظرسنجی یعنی «مطرح شدن پیشگیری با عنوان سیاست کلان مبارزه با مواد در کشور»، ۲۶ درصد آراء را به خود اختصاص داده است. بر اساس سیاست‌های کلان جمهوری اسلامی به ویژه تا سه دهه پیش مقابله با عرضه و مجازات قاچاقچیان در کنار درمان معتادان به عنوان سیاست کلان مبارزه با مواد و اعتیاد مطرح بود. اما تجارب جهانی، ظهور مواد جدید و کشف مسیرهای نو ترانزیت مواد، افزایش آمار اعتیاد در کشور و شکست برخی از برنامه‌های درمانی ثابت کرد، در حال حاضر بهترین استراتژی کنترل و مبارزه با مواد و اعتیاد امر پیشگیری است. امروزه تدوین و اجرای برنامه‌های پیشگیرانه از اولویت‌های ملی مبارزه با مواد و در راس سیاست‌های کلان ملی قرار دارد. به گونه‌ای که متولی این امر یعنی ستاد مبارزه با مواد مخدر در سند جامع اولیه پیشگیری از اعتیاد با رویکرد اجتماعی کردن مبارزه با اعتیاد درصدد همراهی مردم و اجتماع در پیشبرد برنامه‌های پیشگیرانه و آگاه‌رسانی اقشار مهم و آسیب پذیر است.
امر پیشگیری و موفقیت درآن، نیاز به نگاهی بومی با استفاده از تجارب جهانی دارد. ویژگی‌های متفاوت و گوناگون کشورها در عرصه‌های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی موجب می‌شود تا موفقیت در این حوزه با اتخاذ نگاه و دانشی بومی گره بخورد. دانشی که با لحاظ داشتن سن، جنسیت، خواست و مطالبات اقشار جامعه خود برنامه‌های متناسب و به‌روز ارائه دهد. گزینه سه نظرسنجی شماره ۵، تربیت نیروی انسانی متخصص به منظور تولید دانش بومی در امر پیشگیری، ۲۱ درصد آراء را به دست آورده است. که این امر نشان از نیاز کشور به نیروی متخصص، مجرب و متعهد با توجه به مولفه‌های ملی و بین‌المللی جهت تدوین برنامه‌های پیشگیرانه دارد.
امروزه نقش رسانه ها به عنوان حاملان پیام غایب بسیار حیاتی است. رسانه‌ها به صورت مخفی نقش مهمی در جهت‌دهی به افکار و نگرش‌های افراد یک جامعه دارند و با فراگیری آن در حوزه اعتیاد و مواد، به عنوان چاقوی دو لبه عمل می‌کنند؛ به گونه‌ای که از یک سو می‌توانند نقش مهمی در طراحی و اجرای برنامه‌های پیشگیرانه داشته و از سوی دیگر، موجبات کنجکاوی نوجوانان و جوانان و حتی آشنایی آنها با مواد را فراهم کند. همچنین، سازمان‌های غیردولتی به عنوان بازوهای مردم و جهت‌دهی به خواستها و تقاضاهای آنها و همچنین کمک به دولت در جهت پویایی ذهنی مردم نقش بسیار کلیدی را برعهده دارند. بر اساس مصوبات ستاد مبارزه با مواد مخدر اصلاحاتی در اعطای پروانه فعالیت سازمان‌های غیر دولتی مردم نهاد جهت کمک به پیشبرد امر اجتماعی کردن مبارزه با اعتیاد به وجود آمده است.
در این راستا گزینه آخر نظرسنجی موسسه کادراس، یعنی تقویت نقش رسانه‌ها و سازمان‌های غیردولتی در آگاهی رسانی به مردم با ۲۰ درصد آراء و ۶۸ رای نشان از آن دارد که باید برنامه‌های بیشتری در مورد نقش رسانه و سازمان‌های غیردولتی مردم نهاد طراحی شود تا موجبات آگاهی و همکاری عمومی و اجتماعی فراهم شود.
