مخدرهای شنیداری

گزارش­ سال ۲۰۱۷ دفتر مقابله با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد[۱] گویای آن است که در آن سال تولید تریاک در حال افزایش بوده و نیز بازار کوکائین بسیار پر رونق بود. این در حالی است که گزارش سال قبل از آن (۲۰۱۶) این افزایش تولید و متعاقب آن مصرف را هشدار داده بوده و در خصوص افزایش کشت بوته کوکا در کلمبیا نیز در سال های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵ این گزارش سالانه اعلان هشدار داده است. به نظر می­رسد که بخشی از سیاست های مقابله به تولید، توزیع و مصرف مواد مخدر نیازمند آینده‌نگری می باشد. آنچنان که بر اساس گزارش سال ۲۰۱۵ دفتر مقابله با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد گردش مالی بازارهای آنلاین مواد مخدر از حدود ۱۵ میلیون دلار در سال ۲۰۱۲ به ۱۵۰ تا ۱۸۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۵ رسیده است. با آنکه فعلا بازارهای آنلاین، سهم کوچکی از فروش غیرقانونی مواد مخدر را در اختیار دارند اما این بازارها به سرعت رو به رشد هستند؛ اما لزوم توجه به حضور مواد مخدر در دنیای مجازی احساس می شود.

با آنکه امروزه «ترغیب به مصرف» و «توزیع» مواد مخدر دو بخش مهم حضور موارد مخدر در دنیای مجازی را تشکیل می دهد؛ اما با توجه به اصل آینده نگری توجه به سناریوهای محتمل در این خصوص لازمه هر سیستم مقابله و تصمیم گیری می باشد. یکی از قابل توجه ترین موارد حضور مواد مخدر در دنیای مجازی در چند سال اخیر گسترش ایده «مخدرهای موسیقایی ـ شنیداری» می باشد.

از دیرباز شنیدن موسیقی با ایجاد لذت در آدمی توأمان بوده است. دو مفروض اصلی در خصوص این گزاره ساده مطرح می شود. اول؛ شنیدن موسیقی سبب ترشح دوپامین در بدن و احساس خوشحالی و رضایت می‌ شود (نگاه فیزیولوژی) و دوم؛ شنیدن موسیقی به لحاظ ایجاد حس روحی ـ روانی خاص سبب ایجاد رضایت خاطر شنونده می شود (متافیزیولوژی). اما این گزاره به ظاهر غیرپیچیده، وقتی در عصر ارتباطات و جهانی شدن بر قضیه تولید مواد مخدر حمل شود بسیار پیچیده می شود.

با آنکه امروزه در دنیای مجازی و عصر ارتباطات صحبت از «روابط اجتماعی مجازی»، «پول دیجیتالی[۲]»، «طرفداران مجازی[۳]»، «طوفان مجازی[۴]» و… پذیرفته، عادی و همه گیر شده، اما به نظر می رسد صحبت از «مخدر مجازی[۵]» همچنان در هاله ای از ابهام قرار دارد. در صورتی که وجود آن را مفروض بگیریم باید در کنار دو گانه مواد سنتی (با تسامح پیشامدرن) و مواد صنعتی (با تسامح مدرن) از مواد پست مدرن نام ببریم. مواد مخدری که مکان و زمان را دست خوش خود کرده و اصول حاکم بر تولید، توزیع و مصرف مواد را تغییر داده اند.

از سال ۲۰۰۸ که روزنامه یو.اس.ای تودی[۶] خبری مبنی بر تولید مواد مخدر دیجیتالی[۷] را رسانه ای کرد این دغدغه مطرح شد که در صورت صحت این خبر راهکارهای مقابله با این نوع مواد کدامند؟ دو سال بعد (۲۰۱۰) این دغدغه به نظام آموزشی منتقل شد و مدیر مدرسه ای در ایالات اوکلاهما آمریکا در خصوص مصرف این نوع از مواد به والدین دانش آموزان هشدار داد. دو سال بعد (۲۰۱۲) و به واسطه ویژگی های دنیای ارتباطات، این دغدغه به آن سوی جهان و به طور مشخص کشورهای عربی رسید و امارات متحده عربی نیز در خصوص آن پژوهش هایی را انجام داد و پیشنهاد شد تا استفاده و انتشار اینگونه فایل‌های صوتی ممنوع شود. هرچند که در تمام این سال ها کارشناس سازمان ملل در ترک اعتیاد تأکید کرده بود که اطلاق نام مخدرهای دیجیتال به این نوع از محرک‌های شنیداری امری خطاست و تنها موجب اضطراب جامعه می‌شود؛ اما همچنان و در سال های بعد (۲۰۱۳) رسانه هایی چون واشنگتن پست نسبت به گرایش به مصرف این اصوات اعتیادآور هشدار دادند.

تاریخچه این موضوع به قرن نوزدهم و مطالعات اکتشافی «هاینریش ویلهلم داو» در خصوص اثر شنیدن فرکانس های متفاوت از هر گوش باز می گردد. یک قرن بعد، پزشکان به تاثیر این فرکانس ها در مباحث درمانی و کنترل درد و خاصیت تسکینی آن دست یافتند. آنها دریافتند که با دستکاری فرکانس ورودی به هریک از گوش ها می توان اثرات مخدرها و محرک های مختلف را شبیه سازی کرد. مسئله محوری تمامی این مطالعات این بود که آیا  فایل‌های صوتی خاصی که می‌توانند با پالس‌های تولید شده با فرکانس‌های متفاوت برای هر گوش، تاثیر خاصی بر بخش‌های مختلف مغز بگذارند و تجربه متفاوت مواد مخدر و محرک صنعتی و سنتی را در مغز به وجود آورند قابل تولید است.

با تمام این توصیفات، این «کشیدنی های شنیدنی» یا همان «دیجیتال دراگ ها» دغدغه هایی را برای کارشناسان این حوزه فراهم آورده و آنها را به دو دسته تفکیک کرده است. آنچنان که برخی وجود چنین سازوکار مخدری را رد کرده و در مقابل برخی ادعای تأثیر مخدری آن را تأیید می کنند. برای نمونه دکتر مکری، روانپزشک و عضو مرکز ملی مطالعات اعتیاد ایران، در زمینه مخدرهای شنیداری می‌ نویسد: «این­ها بیشتر بلوف است و نمی­دانیم با چه هدفی منتشر می­شوند. اما آنچه مسلم است این است که دانشمندان مطرح دنیا این موضوع که این اصوات مخدر، اعتیادآور و دارای تأثیراتی شبیه مخدرها هستند را رد کرده‌اند.» و یا رئیس پیشین کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام در خصوص مخدرهای دیجیتالی می نویسد: «از لحاظ علمی این ادعا هنوز اثبات نشده که وقتی شخصی مخدرهای دیجیتال گوش می دهد حالت نشئگی شبیه مصرف مواد مخدر به او دست می دهد و این نوع سرخوشی را نباید به حالت نشئگی ناشی از مصرف مواد روانگردان ربط دهیم». در مقابل هستند کارشناسانی که وجود این نوع از مواد مخدر دیجیتالی و تأثیرات آن را تأیید می کنند. برای نمونه دکتر عطایی، روان شناس بالینی می­نویسد: «متاسفانه محرک ها و مخدرهایی که از طریق امواج صوتی دریافت می‌شوند همان تاثیر مخدرهای سنتی و حتی قوی‌تر از آن را برای مصرف کنندگانشان به ارمغان می‌آورند.» و یا دکتر جزینی، قائم مقام پیشین دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر می نویسد: «مواد مخدر دیجیتال نوعی فایل های صوتی هستند که با ایجاد فرکانس‌های مختلف روی هر گوش تاثیر خاصی روی مغز می‌گذارند و تجربه مصرف مواد مخدر سنتی همچون تریاک، کوکائین، مرفین، آدرنالین و غیره را در مغز شنونده شبیه سازی می‌کنند.» اما تاریخ این مجادلات به لحاظ علمی به دو قرن قبل باز می گردد.

همانطور که پیش تر بیان شد این طرح مسئله دارای دو وجه فیزیکی و روحی ـ روانی است. آنچنان که دفتر مقابله با مواد مخدر آمریکا تاکید دارد که در دست نبودن مستندات علمی کامل این مدعا، به این معنا نیست که می‌توان این مخدرهای صوتی را گوش داد! به نظر می رسد این توصیه بیشتر از منظر رویکرد فیزیکی ایراد شده است. رویکردی که در آن مواد مخدر، ترکیبات شیمیایی هستند که مصرف آن‌ها تغییراتی شیمیایی بر روی سیستم عصبی ایجاد می‌کند و باعث ایجاد لذت، تغییر هوشیاری، وابستگی می‌شود. در حالی که از منظر رویکرد روحی ـ روانی «معتادان دیجیتالی» از راه گوش سپردن افراطی و تمام وقت به موسیقی‌های تند و کند و عجیب و غریب، به سرخوشی می‌رسند یا در خماری قرار می‌گیرند. به نظر می رسد که مخدرهای دیجیتالی به مثابه مخدرهای نوپدید توان این تأثیرگذاری را دارند. اما در مجموع می توان بیان داشت، هرچند که برخی از تجربه کنندگان این نوع مواد آن هم در دنیای مجازی مدعی شده اند که این نوع مواد تأثیری چون دیگر مواد مخدر داشته و در مقابل کارشناسان خلاف این مدعا را مطرح می­کنند؛ در صورتی که مفروض بگیریم این نوع مخدر و مطالب مرتبط با آن واقعیت علمی دارد؛ آنگاه باید موارد زیر را مورد توجه بیش از پیش قرار دهیم:

• در عصر ارتباطات، این نوع مواد براحتی در اینترنت قابل دسترسی هستند.
• شوق تجربه آن در نسلی که در عصر اینترنت متولد شده و رشد یافته اند، بسیار بالا است.
• تشخیص و تمیز استفاده از این نوع از مواد (و اعتیاد به این مواد) از یک فعالیت عادی روزمره (گوش کردن موسیقی) بسیار دشوار است.
• وسایل استعمال این نوع مخدر به وفور در دسترس است و قابلیت کنترل خرید و فروش ابزار استعمال آن نزدیک به صفر است.
• به شدت قابلیت تغییر و کاهش سن مصرف کنندگان را دارند.
• سیستم تصمیم­گیرنده و مقابله کننده با مواد مخدر در خصوص این نوع از مواد، کرختی دارد.

پی‌نوشت‌ها

[۱] – UNODC

[۲] – Digital currency

[۳] – follower

[۴]  – trends

[۵] – Digital Drugs & Digital Narcotics

[۶] – USA TODAY

[۷] – Digital drugs

 

بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع «کادراس» بلامانع است.