کادراس موسسه کادراس
امروزه با گسترش وسایل ارتباط جمعی و تغییر شکل روابط انسانی توسعه فرهنگ و تمدن بشری با نمادهای متفاوتی در حال شکل‌گیری است. یکی از قدرتمندترین این نمادها رسانه است؛ مطالعاتی که در حیطه نقش و کارکرد رسانه انجام شده نشان از قدرت رسانه دارد. یکی از مهمترین وظایف یک رسانه، انتشار اخبار و رویدادهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است که این امر به انسان امکان می‌دهد تا محیط پیرامون خود را بهتر بشناسد و تصمیمات مهم فردی و اجتماعی خود را بر اساس اطلاعات بیشتر و مطابق با شرایط و موقعیت‌های موجود اتخاذ کند و به مسئولیت‌های اجتماعی خود بیشتر آشنا شود.
در حوزه پیشگیری از اعتیاد و سوء مصرف مواد یکی از مهمترین کارکردهای رسانه، کارکرد خبری و اطلاع رسانی آنها است. جامعه‌شناسان برای مطبوعات و رسانه‌های جمعی مانند رادیو، تلویزیون، اینترنت و .. نقش آموزش دائمی قائل هستند. پیشگیری از اعتیاد هم می‌تواند از طریق فعالیت‌هایی چون برگزاری میزگردهای تخصصی، تولید و نمایش فیلم‌های مستند،گزارش‌ها، سخنرانی‌ها با مضمون بیان علل و عوامل گرایش به اعتیاد، شناخت علایم خطر در مراحل اولیه و … انجام پذیرد.
رسانه‌ها با توجه به قدرت و نفوذی که دارند می‌توانند با ارایه برنامه‌ها و فعالیت‌های تفریحی و جایگزین و همچنین معرفی برنامه‌هایی همچون مسابقات ورزشی، برنامه‌های مربوط به سینما، نمایشگاه و … کارکرد تفریحی و سرگرمی خود را پوشش دهند. از آنجایی که رسانه‌ها تاثیر قابل توجهی در ایجاد و تغییر نگرش نسبت به سوء مصرف مواد دارند، می‌توانند بر ارزش‌ها و نگرش‌ها اثر گذاشته و آنها را ایجاد، تقویت و یا تغییر دهند. وظیفه تفریحی و تبلیغی یک رسانه بیشتر می‌تواند اثرات روانی بر مخاطبان داشته باشد. مردم برای تشکیل اضطراب‌های روحی، فشارهای روانی و رفع خستگی از کار روزانه در یک زندگی ماشینی و پر کردن اوقات فراغت خود به برنامه‌های تفریحی رسانه‌ها روی می‌آورند.
تاثیر رسانه‌ها به ویژه رسانه‌های مجازی در انتقال مفاهیم پیشگیری از اعتیاد و سایر آسیب‌های اجتماعی بی‌بدیل است؛ هر چند عده‌ای معتقدند رسانه‌ها با برخی اعمال مخاطره‌آمیز در زمینه سوء مصرف مواد توسط شخصیت‌های محبوب اثرات منفی روی جوانان دارند. لیکن به لحاظ مدت زمانی که جوانان با وسایل ارتباط جمعی صرف می‌کنند، حائز اهمیت هستند و طبق برآوردها، جوانان زیر بیست سال به طور میانگین یک سوم زمان بیداری خود را با وسایل ارتباط جمعی سپری می‌کنند. در خصوص فعالیت‌های پیشگیری مسلم است که رسانه‌های جمعی مختلف بانفوذترین مشوق‌ها در زندگی جوانان هستند و رسانه‌ها ابزار قدرتمندی برای آموزش گسترده از مهارت‌های اجتماعی و شناختی به حساب می‌آیند.
همچنین رسانه‌ها با تاثیرات مثبتی مانند افزایش دانش درباره پیامدهای بهداشتی و اجتماعی مصرف مواد، افزایش آگاهی نسبت به مشکلات سوء مصرف مواد و موضوعات بهداشتی مربوط و نیز راه حل‌های بالقوه، تحت تاثیر قرار گرفتن نگرش‌ها و هنجارهای اجتماعی در خصوص مصرف مواد، تغییر رفتار در طولانی مدت، اطلاع رسانی یا ارجاع، تصحیح تصورات غلط و عقاید خرافاتی جامعه، بهینه سازی اوقات فراغت جوانان و تقویت فعالیت‌های جایگزین می‌توانند نقش مهمی در پیشگیری از سوء مصرف مواد به ویژه میان نوجوانان و جوانان داشته باشند.
در واقع عوامل متعددی در شکل‌گیری اعتیاد نقش دارد، برخی از آنها بنیادی و برخی بسترساز بروز اعتیاد هستند؛ اینها مجموعه‌ای از عوامل فردی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی هستند. به عنوان مثال عوامل فردی مانند افسردگی، بیماری، عدم اعتماد به نفس، آموزش پایین مهارت‌های فردی و اجتماعی و لذت‌جویی؛ عوامل اجتماعی مانند، رشد جمعیت, بیکاری، فقر اقتصادی و فرهنگی، مهاجرت‌های گسترده، نبود تفریحات سالم، محیط مدرسه، دوستان ناباب؛ عوامل خانوادگی مانند، اعتیاد اعضای خانواده یا والدین، کمبود محبت در خانواده، سبک فرزندپروی نامناسب، طلاق، اختلاف والدین و نابسامانی.
از این رو نقش و اهمیت رسانه با توجه به کارکرد ویژه امروز آن بسیار اساسی و پررنگ است. شناخت دقیق کارکردهای نوین خانواده امری ضروری است که کمک بزرگی به رسانه‌ها در تولید برنامه‌های مناسب و اثرگذار در جهت کاهش نرخ شیوع اعتیاد در کشور و پیشبرد برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد می‌کند. با توجه به ویژگی‌های بومی و فرهنگی کشور لازم است تا برنامه‌هایی توسط رسانه‌ها تولید شود که برای نسل نوجوان و جوان جذاب بوده و در عین حال مضرات مصرف مواد را در ذهن آنها درونی کند.
بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع «کادراس» بلامانع است
