کادراس موسسه کادراس
بسیاری از ما تفاوتی میان مفاهیم سه گانه «اعتیاد»، «وابستگی جسمانی» و «مقاومت پیدا کردن نسبت به داروهای مسکن» قائل نیستیم. اما این‌ها باهم تفاوت‌های مهمی دارند و لذا لازم است اختلافات آنها با یکدیگر را درک کنیم. داروهای مسکن برای بسیاری از افرادی که از بیماریهای مزمن در رنج هستند (مثل برخی انواع آرتروز) تجویز میشود. وضعیت پزشکی آنها، این افراد را نیازمند مصرف چنین داروهایی میکند و داروها به عنوان بخشی از برنامه درمانی آنها تجویز میگردد. با این حال اگر به اخبار توجه کنید، خواهید دید برخی از افرادی که داروهای مسکن درد برایشان تجویز شده نیز در زمره سوءمصرفکنندگان قرار میگیرند. به راحتی میتوان درک کرد که این امر چگونه پیش میآید. به هرحال در ایالات متحده سوءمصرف اوپیوئیدهافراگیر است و گفته می شود در مورد تجویز برخی داروها (برای مدتی) زیاده روی شده بود. البته مرگ یک سلبریتی بر اثر بیش مصرفی مواد و اوج گیری فعالیت های کمپین ضد مواد را نیز باید بدان افزود. هر یک از مشکلات مزبور نگرانی درستی است.
اما از سوی دیگر بیتوجهی به افرادی (مثل بیماران مزمن) که به طور قانونی برای عادی بودن به داروهای مسکن درد نیاز دارند نیز، نگرانی‌ای بهجا است. در حالی که به ضرورت امور دیگر پرداخته میشود، نمیتوان رنج آنها را دست کم گرفت. اهمیت این موضوع چندان درنظر گرفته نمیشود زیرا معمولاً کسی تفاوت بین اعتیاد، وابستگی جسمانی و مقاومت نسبت مسکن‌ها را نمیدانند. نمیتوان مرزهای این سه مفهوم را نادیده گرفت و با دست روی دست گذاشتن انتظار داشته باشیم مصائب مرتبط با مصرف و سوء مصرف مواد محدر حل و فصل شود. در نتیجه درک اصطلاحات اولین گامی است که همه ما باید برداریم.
اعتیاد چیست؟
انجمن پزشکی اعتیاد آمریکا (ASAM)، آکادمی پزشکی درد آمریکا (AAPM)، و انجمن درد آمریکا (APS)، تعریف زیر از اعتیاد به علت ارتباط آن با استفاده از اوپیوئیدها را برای درمان درد، به رسمیت میشناسند: اعتیاد یک بیماری عصبی مهم و مزمن است که عوامل ژنتیکی، روانشناختی، اجتماعی و محیطی متفاوتی بر رشد و بروز آن تاثیر میگذارند. اعتیاد همواره با یک یا چند مورد از رفتارهای زیر تعریف میشود: اختلال در کنترل مصرف مواد، مصرف اجباری، مصرف مداوم علیرغم مضرات و داشتن هوس شدید مصرف.
وابستگی جسمانی چیست؟
انجمن پزشکی اعتیاد آمریکا (ASAM)، آکادمی پزشکی درد آمریکا (AAPM)، و انجمن درد آمریکا (APS)، تعریف زیر از وابستگی جسمانی را به پذیرفته اند: وابستگی جسمانی حالتی از خوگرفتن بدن فرد به مادهای خاص است که ترک آن عواقب سندروم گونهای را به همراه میآورد و ممکن است این سندروم در نتیجه توقف ناگهانی مصرف، کاهش سریع دوز، کاهش سطح ماده در خون و یا مصرف آنتاگونیست بروز کند.
مقاومت نسبت به دارو چیست؟
انجمن پزشکی اعتیاد آمریکا (ASAM)، آکادمی پزشکی درد آمریکا (AAPM)، و انجمن درد آمریکا (APS)، تعریف زیر از مقاومت نسبت به دارو را به رسمیت میشناسند: مقاومت یک حالت خوگرفتن بدن فرد به دارویی است که در معرض آن قرار گرفته و باعث تغییراتی می شود که منجر به کمرنگ شدن (یعنی کاهش) اثرات یک یا چند دارو در طول زمان میشود.
اکثر متخصصان درد و اعتیاد معتقدند که بیماران مزمن که به مدت طولانی با داروهای اوپیوئیدی درمان میشوند، معمولاً دچار وابستگی جسمانی شکل میدهند. برخی از بیماران نیز دچار مقاومت می شوند. این گروه معمولاً به داروها اعتیاد اعتیاد پیدا نمی کنند. عمدتاً خطر واقعی اعتیاد ناشناخته و غیرقابل پیشبینی است، اما عوامل مختلفی از جمله استعداد ژنتیکی در این خصوص موثر هستند.
اعتیاد به خودی خود یک بیماری عمده مزمن است. قرار گرفتن در معرض مواد مخدر فقط یکی از عوامل شکل گیری اعتیاد است. در حقیقت در بیشتر موارد قرار گرفتن در معرض موادی که میتوانند مرکز پاداش مغز را تحریک کنند، منجر به اعتیاد نمی شود.
ویژگیها و رفتارهای بارز
اختلال در کنترل، هوس شدید و مصرف اجباری و همچنین استفاده مداوم از مواد مخدر با وجود پیامدهای منفی جسمانی، روحی یا اجتماعی، از خصوصیات بارز اعتیاد به شمار میروند. اما تشخیص اعتیاد ممکن است پیچیده‌تر از وجود ویژگی‌های مذکور باشد. مثلاً همین شاخص‌ها را تا حدی نیز می توان در تلاش برای کاهش درد هم دید.یک پزشک باید بتواند قوه قضاوت خود را به کار بیاندازد دهد و بین اعتیاد و علل دیگر تمیز قائل شود.
رفتارهای خاصی وجود دارد که وجود آنها احتمال اعتیاد را بالاتر می‌برد. این رفتارها شامل موارد زیر است:
- عدم پایبندی به برنامه تجویز شده برای دارو
- مصرف بیش از یک دوز در هر نوبت
- سرقت یا گم شدن مکرر داروها
- دکتر شاپینگ (دریافت دارو از بیش از یک پزشک)
- انزوا
- مصرف داروهای روان‌گردان تجویز نشده علاوه بر داروهای تجویز شده
- مصرف داروهای مسکن برای آرامسازی، سرخوشی، تقویت انرژی یا کاهش سطح اضطراب
- اجتناب یا بیعلاقگی به گزینههای درمانی غیر اوپیوئیدی
اعتیاد پیامدهای بالقوه جدی و حتی کشنده همراه است. از سوی دیگر وابستگی جسمانی، پاسخ طبیعی بدن به مصرف مزمن یا مداوم داروهای خاص – و نه تنها داروهای مسکن درد اوپیوئیدی – محسوب میشود. به عنوان مثال وابستگی جسمانی میتواند با کورتیکواستروئیدها، داروهای ضدافسردگی، داروهای مسدودکننده بتا و همچنین سایر داروهایی رخ دهد که اعتیادآور محسوب نمیشود. اگر قرار است داروهایی که ممکن است با وابستگی جسمانی همراه باشند، قطع گردد، برای جلوگیری از بروز عوارض ترک باید دوز ماده (دارو) را کم کرد (مثلا کاهش دوز پردنیزون).
موضوع مقاومت پیدا کردن نسبت به دارو از این نیز کمی دشوارتر است. مقاومت در برابر اثر مطلوب دارو رخ دهد، اما میتواند در قبال اثرات ناخواسته نیز روی دهد. میزان مقاومت اصولاً متغیر است. برای مثال در اوپیوئیدها، مقاومت نسبت به اثرات ضد درد بسیار کندتر از افسردگی تنفسی رخ میدهد.
مخلص کلام
اعتیاد بیشتر یک اختلال رفتاری است. اگرچه میتواند با وابستگی جسمانی همپوشانی داشته باشد. اعتیاد معمولاً مصرف مواد علیرغم عواقب منفی، داشتن هوس مصرف مواد حتی در زمان هایی که درد جسمانی وجود ندارد و مصرف آن به دلایلی جز مسائلی که به تجویز از سوی پزشک می انجامد، را نیز دربر می گیرد. وابستگی جسمانی هنگامی آشکار میشود که کسی نسبت به یک ماده یا دارو دچار مقاومت شود، یا به علت قطع ناگهانی دارو، عوارض ترک را تجربه کند. مقاومت وقتی به وجود می آید که دوز یکسان دیگر نتیجه مشابه پیشین را ایجاد نکند، در نتیجه برای رسیدن به نتیجه مطلوب به دوزهای بالاتر نیاز باشد. وابستگی جسمانی به خودی خود به معنای اعتیاد نیست اما ممکن است همراه اعتیاد باشد.
بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع «کادراس» بلامانع است.
