کادراس موسسه کادراس
طالبان در فاصله تصاحب قدرت تا اعلام فرمان منع عمومی کشت کوکنار، بواسطه سیاست ها و اقدامات ضدانسانی و خشونت آمیز خود علیه شهروندان افغانستان و به‌ویژه زنان، در رقابت با ائتلاف شمال که کرسی های بین‌المللی را در اختیار داشت، به نوعی به‌دنبال دست و پا کردن شکلی از مشروعیت سیاسی بود. در عین حال قول کمک‌های بین‌المللی برای رهبران طالبان آنقدر دلگرم کننده بود که فرمان منع کشت را با شدت هر چه تمام تر به امید بهره بردن از پاداش های احتمالی آن دنبال کنند. (از این نکته میگذریم که قول‌های مساعد برای کمک در صورت توقف کشت در این مرحله با حمله آمریکا هرگز عملی نشد و عملا مهم‌ترین تجربه مبارزه با کشت بدون هیچ پاداشی متوقف شد.)
به هر روی اعلام فرمان منع کشت میتوانست چنان امتیاز سیاسی به طالبان دهد تا جامعه بین‌المللی در مسیر شناسایی دوفاکتو[۱] این گروه سریع تر عمل کند[۲]. قبل از فرمان عمومی طالبان در منع کشت، جنگ سالارانی چون «نسیم آخوندزاده» در هلمند (۱۹۸۹/۱۹۹۰) و «حاجی قادر» در ۱۹۹۴/۱۹۹۵ در مقیاس های محدودی مانع کشت خشخاش شده بودند اما تجربه طالبان به گفته بعضی از کارشناسان و مسئولان بین‌المللی مبارزه با مواد مخدرموفق ترین تلاش در تاریخ مدرن کشت خشخاش در دنیا بوده است[۳]. حتی چنین اقدامی را بزرگترین نمایش قدرت «دولت» در افغانستان مدرن میدانستند. در این میان تحقیقات زیادی برای بررسی چنین تجربه خاصی از منع کشت صورت گرفته است. میزان خشونت بکار گرفته شده و ضمانت اجرای همراه با مجازات و ارعاب گسترده مردم و کشاورزان بدون شک یکی از عوامل موفقیت در منع کشت خشخاش بود[۴]. از شلّاق در ملأعام تا تراشیدن سر و چرخاندن در شهر و روستا، اتمام حجت با شوراهای دهات و تحت فشار گذاشتن بزرگان در قریه ها برای صحبت با مردم و تحت فشار گذاشتن کشاورزان برای تخریب مزارع، حبس های کوتاه مدت و بلند مدت تنها گوشه ای از تلاش های طالبان برای عملی کردن منع کشت بود. در این دوره مهاجرتهای گسترده به ایران و پاکستان، قحطی، افزایش تعداد خانواده های بدهکار، بالارفتن بدهی های خانواده های فقیر و بی زمین و گسترش پدیده «عروس تریاک» یا دخترانی که در عوض بدهی خانواده ها به عقد مردان طلبکار در میآمدند، از عوارض ناگفته و خاموش این فرمان بود[۵].
بنابر گزارش دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل در ۲۰۰۱ در مجموع، زمینهای تحت کشت خشخاش از ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۱ با کاهش ۹۱ درصدی روبرو شد. دو ولایت تاریخی کشت خشخاش یعنی هلمند و ننگرهار کاهش ۱۰۰درصدی را تجربه کرد. مهم‌ترین کشت بجا مانده بعد از ۲۰۰۱ مربوط به ولایت بدخشان با ۶۳۴۲ هکتار بود که عملا خارج از کنترل طالبان بود. چنین حدّﹼت و سرسختی در اجرای منع کشت حتی بسیاری از تردید ها را در مورد اقتدار دولت مرکزی در افغانستان کمرنگ کرد.
در مجموع، فرمان منع کاشت در کنار سایر عوامل به طور موفقیت آمیزی توانست کاشت خشخاش را از ۸۲۰۰۰ هکتار به ۸۰۰۰ هکتار در فاصله ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۱ و در مناطق تحت کنترل طالبان از ۷۸۸۸۵ هکتار به ۱۲۲۰ هکتار تقلیل دهد [۶]. این کاهش قابل توجه و عمومی در کاهش میزان کشت خشخاش در بررسی های دیگری به عواملی همچون خشکسالی در روستاها نیز مرتبط بوده است[۷] (خشکسالی که عموما از ۱۹۹۵ شروع شد و تا ۲۰۰۱ ادامه داشت). در نهایت نیز فرمان منع کشت خشخاش باعث شد تا جامعه بین‌المللی با طالبان در مقام مخاطبی معتبر وارد گفتگو حتی به شکل پراکنده شود. گفت‌وگوهایی که به طور پراکنده طرح های توسعه کوتاه و بلند مدت را دنبال میکرد[۸]. با این حال فرمان منع کشت از جنبه استقرار قدرت عمومی سیاسی طالبان چندان سازنده نبود چرا که روستاهایی که تا پیش از این به قول های برقرای صلح و پایان جنگ داخلی طالبان دلخوش کرده بودند، عملاً تنها منبع تأمین مایحتاج را نیز از دست دادند. این نارضایتی هم در میان زمین داران بزرگ که از منتفعان میانی کشت خشخاش بودند تا روستاییان بی زمین که معمولاً با معضل بدهی های سنگین روبرو بودند را دربر میگرفت. در نتیجه مناطق جنوبی و روستاهای متعددی که تا پیش از این مشغول کشت خشخاش و گذران زندگی بودند به یکباره در عمل انجام شده منع کشت و از دست دادن امکان بقا روبرو شدند.
پی‌نوشت‌ها
[۱] . منظور شناسایی عملی و بالفعل و از روی اضطرار بدون اعتراف به شناسایی است.
[۲] . چرایی اعلام منع کشت کوکنار در دوره طالبان در منابع زیر با استدلال هایی مشابه مطرح شده است. نگاه کنید به:
Afghan Narcotrafficking A Joint Policy Assessment, Joint US. Russia Working Group on Afghan Narcotrafficking. August 2017. East West Institute, Availalle on : https://www.eastwest.ngo/sites/default/files/afghan-narcotrafficking-jpa.pdf
[۴]. Bearak, B. (2001, May 24). Taliban ban on drug crops is working, U.S. concludes. New York Times
[۵] فرمان منع کشت خشخاش توسط طالبان از دید ناظران غربی همواره به عنوان اقدامی بی نظیر و موثر بعضا مورد ستایش و توجه بوده است. اما نقد این موفقیت و بررسی هزینه های انسانی که این شیوه از مقابله با مواد بویژه بعد از ۲۰۰۰ بر مردم افغانستان وارد آورد، برای چشم اندازهای مبارزه ضروری است. گزارش نیوزویک از رواج این شکل از ازدواج های اجباری در میان دخترکان عموما زیر ده سال
Opium Brides of Afghanistan, Sami Yousefzai, Newsweek, 3.29.2008 see also
[۶] Afghan Narcotrafficking , A Joint Policy Assessment . Joint US-Russia Working Group, East West Institute, Brussels, August 2017.
[۷] Adam Pain.”Opium Poppy and Informal Credit”. Afghanistan Research and Evaluation Unit Issue, Paper Series, Oct 2008. P.27.Available : https://www.ecoi.net/en/file/local/1231617/1002_1225125226_afghanistan-poppy.pdf
[۸] See Afghan Narcotrafficking.
بازنشر این مطلب صرفاً با ذکر منبع «کادراس» بلامانع است.
