کادراس موسسه کادراس
جمهوری اسلامی ایران از سال‌های اولیه پس از انقلاب اسلامی، درصدد رویارویی موثر با پدیده شوم مواد مخدر و اعتیاد برآمده است؛ در این میان اما در دوره‌های مختلف رویکردهای متفاوتی در سیاست مخدری کشور اتخاذ شده است. مهم‌ترین سیاستی که در ایران پس از انقلاب اسلامی در این زمینه به اجرا درآمده «مبارزه با عرضه» بوده است به طوری که ایران از این حیث در جهان جایگاهی ممتاز و دست‌نیافتنی به‌دست آورده است. در همین راستا امروز «اسکندر مومنی»، دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر با اشاره وضعیت مخدری کشورمان گفت: «ما فقط در دهه ۶۰ کاهش شیوع مصرف مواد مخدر را داشته‌ایم و در سال‌های بعد متأسفانه افزایش مصرف مواد مخدر داشته‌ایم. در راه مقابله با مواد مخدر در چهار دهه گذشته بیش از ۴ هزار نفر به شهادت رسیدند. ۹۰ درصد تریاک، ۷۰ درصد مورفین و ۲۰ درصد هروئین جهان در ایران کشف و در سال گذشته حدود هزار و ۲۰۰ تن مواد مخدر در کشور کشف شده است. وی همچنین گفت: «در حوزه پیشگیری همگام با مبارزه پیش نرفتیم و کمی هم غفلت کردیم و عقب ماندیم.»
این درحالیست حرکت به سوی سیاست‌های پیشگیرانه از اعتیاد در ایران به قبل از دهه ۱۳۹۰ باز‌می‌گردد. مقام معظم رهبری در سال ۱۳۸۵ سیاست‌های کلی مبارزه را ابلاغ کردند. در نوشتار حاضر به بررسی این سیاستها به طور کلی می‌پردازیم و در مقالاتی که از این به بعد به صورت پیوسته منتشر می‌شود، الزامات گذار به سیاست پیشگیری را مورد بررسی قرار خواهیم داد:
۱ – مبارزه فراگیر و قاطع علیه کلیه فعالیت‌ها و اقدامات غیرقانونی مرتبط با مواد مخدر و روانگردان و پیش سازهای آن‌ها از قبیل کشت، تولید، ورود، صدور، نگهداری و عرضه مواد.
۲ – تقویت، توسعه، تجهیز و استفاده فراگیر از امکانات اطلاعاتی، نظامی، انتظامی و قضایی برای شناسایی و تعقیب و انهدام شبکه‌ها و مقابله با عوامل اصلی داخلی و بین‌المللی مرتبط با مواد مخدر و انواع روان‌گردان‌ها و پیش سازهای آن‌ها.
۳ – تقویت، تجهیز و توسعه یگان‌ها و مکانیزه کردن سیستم‌های کنترلی و تمرکز اطلاعات به منظور کنترل مرزها و مبادی ورودی کشور و جلوگیری از اقدامات غیرقانونی مرتبط با مواد مخدر، روانگردان و پیش سازهای آن‌ها و تقویت ساختار تخصصی مبارزه با مواد مخدر در نیروی انتظامی و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط.
۴ – اتخاذ راهکارهای پیشگیرانه در مقابله با تهدیدات و آسیب‌های ناشی از مواد مخدر و روانگردان با بهره گیری از امکانات دولتی و غیردولتی با تأکید بر تقویت باورهای دینی مردم و اقدامات فرهنگی، هنری، ورزشی، آموزشی و تبلیغاتی در محیط خانواده، کار، آموزش و تربیت و مراکز فرهنگی و عمومی.
۵ – جرم انگاری مصرف مواد مخدر و روانگردان و پیش سازهای آن‌ها جز در موارد علمی، پزشکی، صنعتی و برنامه‌های مصوب درمان و کاهش آسیب.
۶ – ایجاد و گسترش امکانات عمومی تشخیص، درمان، بازتوانی و اتخاذ تدابیر علمی جامع و فراگیر باهدف:
۱ – درمان و بازتوانی مصرف کنندگان
۲ – کاهش آسیب‌ها
۳ – جلوگیری از تغییر الگوی مصرف از مواد کم خطر به مواد پرخطر
۷ – اتخاذ تدابیر لازم برای زمینه سازی حمایت‌های اجتماعی پس از درمان مبتلایان به مواد مخدر و انواع روانگردان در زمینه اشتغال، اوقات فراغت، ارائه خدمات مشاوره و پزشکی و حمایت‌های حقوقی و اجتماعی برای افراد بازتوانی شده و خانواده‌های آن‌ها و نیز فراهم نمودن امکانات خدمات در مانی و نیازهای حمایتی افراد مذکور.
۸ – تقویت و ارتقاء دیپلماسی منطقه‌ای و بین‌المللی مرتبط با مواد مخدر و روانگردان با:
۱ – هدفمند نمودن مناسبات
۲ – مشارکت فعال در تصمیم‌سازی‌ها، تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات مربوط
۳ – بهره‌برداری از تجارب و امکانات فنی، پشتیبانی و اقتصادی کشورهای دیگر و سازمان‌های بین‌المللی
۴ – فراهم نمودن زمینه اقدام مشترک در جلوگیری از ترانزیت غیر قانونی مواد مخدر
۹ – اتخاذ تدابیر لازم برای حضور و مشارکت جدی آحاد مردم و خانواده‌ها و حمایت از تشکل‌های مردمی در زمینه‌های پیشگیری، کاهش آسیب و درمان معتادان.
۱۰ – توسعه مطالعات و پژوهش‌های بنیادی، کاربردی و توسعه‌ای در امر مبارزه با مواد مخدر و روان گردان و پیشگیری و درمان معتادان با تکیه بر دانش روز دنیا و استفاده از ظرفیت‌های علمی و تخصصی ذی‌ربط در کشور.
۱۱ – ارتقاء و اصلاح ساختار نظام مدیریت مبارزه با مواد مخدر و روانگردان به منظور تحقق سیاست‌های کلی نظام و سرعت بخشیدن به فعالیت‌ها و هماهنگی در اتخاذ سیاست‌های عملیاتی و کلیه اقدامات اجرایی و قضایی و حقوقی.
